Tổ chức nào trong hệ thống chính trị thực hiện vai trò phản biện xã hội?

Câu hỏi yêu cầu xác định tổ chức không thuộc nhóm "tổ chức chính trị – xã hội". Để trả lời đúng, cần hiểu rõ đặc điểm và vai trò của các tổ chức được liệt kê.

- Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh: Là tổ chức chính trị – xã hội của thanh niên Việt Nam, hoạt động dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam.
- Hội chữ thập đỏ Việt Nam: Là tổ chức xã hội nhân đạo, hoạt động dựa trên nguyên tắc nhân đạo, không phân biệt đối xử. Tuy có vai trò quan trọng trong xã hội, nhưng về bản chất, nó không phải là tổ chức chính trị – xã hội theo định nghĩa chung (như các tổ chức chịu sự lãnh đạo trực tiếp của Đảng hoặc Mặt trận Tổ quốc).
- Hội cựu chiến binh Việt Nam: Là tổ chức chính trị – xã hội, tập hợp các cựu chiến binh Việt Nam.
- Hội nông dân Việt Nam: Là tổ chức chính trị – xã hội, đại diện cho quyền và lợi ích hợp pháp của nông dân Việt Nam.

Do đó, Hội chữ thập đỏ Việt Nam là tổ chức không thuộc nhóm tổ chức chính trị – xã hội, mặc dù nó là một tổ chức xã hội quan trọng.

Câu hỏi này kiểm tra kiến thức về bản chất giai cấp và vai trò của Công đoàn Việt Nam theo quy định của pháp luật và Điều lệ Công đoàn. Công đoàn Việt Nam được xác định là tổ chức chính trị - xã hội, là một bộ phận của hệ thống chính trị nước ta, đại diện và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao động. Theo Điều lệ Công đoàn Việt Nam, "Công đoàn Việt Nam là tổ chức chính trị - xã hội của giai cấp công nhân, của người lao động và nhân dân lao động Việt Nam". Tuy nhiên, trong các phương án đưa ra, phương án "Người lao động" bao hàm rộng nhất và chính xác nhất vai trò của Công đoàn Việt Nam trong giai đoạn hiện nay, bởi lẽ Công đoàn không chỉ đại diện cho giai cấp công nhân mà còn cho tất cả người lao động, bất kể họ thuộc thành phần kinh tế nào hay làm nghề gì. Phương án "Giai cấp công nhân" là chưa đầy đủ. Phương án "Giai cấp công nhân và giai cấp nông dân" cũng chưa phản ánh hết đối tượng. Phương án "Giai cấp công nhân và người lao động" là thừa, vì giai cấp công nhân đã là một bộ phận của người lao động. Do đó, đáp án "Người lao động" là đáp án bao quát và phù hợp nhất với thực tiễn hoạt động của Công đoàn Việt Nam hiện nay.

Câu hỏi này kiểm tra kiến thức về lịch sử nhà nước và pháp luật, cụ thể là sự ra đời của các chế định pháp lý quan trọng như "Quyền tự do" và "Tự do hợp đồng". Chế định "Quyền tự do chiếu của công dân" và nguyên tắc "Tự do hợp đồng" là những thành tựu pháp lý quan trọng, đánh dấu sự thay đổi căn bản trong quan hệ xã hội và kinh tế, chuyển từ các hình thức ràng buộc mang tính chất đẳng cấp, phong kiến sang các quan hệ dựa trên sự thỏa thuận bình đẳng giữa các chủ thể. Nhà nước tư sản ra đời trong cuộc đấu tranh chống lại chế độ phong kiến chuyên chế, mang theo những tư tưởng khai sáng về quyền con người và quyền tự do cá nhân. Hiến pháp và pháp luật của các nhà nước tư sản thời kỳ đầu đã ghi nhận và bảo vệ những quyền này, trong đó có quyền tự do hợp đồng, cho phép các cá nhân tham gia vào các giao dịch kinh tế một cách tự nguyện dựa trên sự bình đẳng. Các nhà nước chủ nô chủ yếu dựa trên chế độ nô lệ, không công nhận quyền tự do cho đa số dân cư. Nhà nước phong kiến duy trì hệ thống đẳng cấp và các ràng buộc pháp lý dựa trên địa vị xã hội. Nhà nước xã hội chủ nghĩa ra đời sau và có những đặc trưng riêng, dù cũng đề cao quyền con người nhưng bối cảnh lịch sử và cơ sở lý luận có sự khác biệt so với giai đoạn hình thành các quyền tự do cơ bản trong nhà nước tư sản.

Câu hỏi kiểm tra kiến thức về lịch sử lập hiến Việt Nam, cụ thể là nội dung của các bản Hiến pháp về mối quan hệ giữa nghĩa vụ và quyền của công dân. Hiến pháp năm 1946, bản Hiến pháp đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, được xây dựng trong bối cảnh đất nước vừa giành độc lập, đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức. Do đó, Hiến pháp này nhấn mạnh vai trò và trách nhiệm của công dân đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, đặt nghĩa vụ công dân lên trước quyền công dân để huy động sức mạnh toàn dân. Các Hiến pháp sau đó (1959, 1980, 1992) cũng quy định về nghĩa vụ và quyền công dân nhưng có sự điều chỉnh về quan hệ này, không còn đặt nặng nghĩa vụ lên trước quyền như Hiến pháp 1946.

Câu hỏi kiểm tra nhận thức của học sinh về mối quan hệ giữa quyền và nghĩa vụ của công dân trong một xã hội. Quyền là những đòi hỏi chính đáng của công dân, được nhà nước bảo đảm thực hiện. Nghĩa vụ là những yêu cầu, bắt buộc mà công dân phải thực hiện đối với nhà nước và xã hội. Mối quan hệ này mang tính biện chứng, gắn bó chặt chẽ. Phương án 1: "Quyền và nghĩa vụ là hai mặt của quyền làm chủ của công dân" diễn tả đúng bản chất của mối quan hệ, thể hiện sự thống nhất giữa vai trò chủ thể (làm chủ) và trách nhiệm đi kèm. Phương án 2: "Công dân muốn được hưởng quyền thì phải gánh vác nghĩa vụ tương ứng" nhấn mạnh tính điều kiện của việc hưởng quyền. Phương án 3: "Thực hiện nghĩa vụ là đảm bảo cho quyền được thực hiện" cho thấy vai trò hỗ trợ, tạo điều kiện của nghĩa vụ đối với việc thực hiện quyền. Do cả ba phương án 1, 2, 3 đều diễn tả đúng các khía cạnh khác nhau của mối quan hệ biện chứng giữa quyền và nghĩa vụ, nên phương án 4 "Các đáp án còn lại đều đúng" là đáp án chính xác nhất.