Chi phí tố tụng, khiếu nại trong bảo hiểm hàng hóa xuất nhập khẩu có được bảo hiểm không?

Để xác định những thiệt hại không được doanh nghiệp bảo hiểm bồi thường trong Bảo hiểm bắt buộc trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới đối với người thứ ba (BHTNDSCXCG), chúng ta cần dựa vào các quy định pháp luật hiện hành, cụ thể là Nghị định số 03/2021/NĐ-CP của Chính phủ về bảo hiểm bắt buộc trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới (đã được sửa đổi, bổ sung). Theo Điều 7, Khoản 2 của Nghị định này, có các trường hợp loại trừ trách nhiệm bảo hiểm, bao gồm:

* Điểm d: Thiệt hại đối với tài sản bị mất cắp hoặc bị cướp trong tai nạn. Điều này loại trừ các trường hợp tài sản của người thứ ba bị mất mát do hành vi trộm cắp hoặc cướp giật xảy ra cùng lúc hoặc ngay sau vụ tai nạn, vì đây là những rủi ro phát sinh từ hành vi phạm tội chứ không phải trực tiếp từ tai nạn giao thông gây ra bởi xe cơ giới.
* Điểm e: Thiệt hại gián tiếp bao gồm: giảm giá trị thương mại, thiệt hại gắn liền với việc sử dụng và khai thác tài sản bị thiệt hại. Các loại thiệt hại này không phải là thiệt hại vật chất trực tiếp do tai nạn gây ra mà là những tổn thất về kinh tế phát sinh sau đó, ví dụ như mất doanh thu do xe không thể hoạt động, chi phí thuê xe thay thế, hoặc giá trị bán lại của tài sản bị giảm sút sau sửa chữa.
* Điểm g: Thiệt hại đối với vàng, bạc, đá quý, tiền, các loại giấy tờ có giá trị như tiền, đồ cổ, tranh ảnh quý hiếm, thi hài, hài cốt. Đây là nhóm tài sản có giá trị đặc biệt, dễ bị mất mát, khó định giá chính xác hoặc mang ý nghĩa tinh thần, tâm linh, nên thường được loại trừ khỏi phạm vi bồi thường của các hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm dân sự thông thường nhằm tránh rủi ro đạo đức và phức tạp trong việc xác định giá trị bồi thường.

Phân tích các phương án:
* Phương án 1: Giấy tờ có giá trị như tiền. Đây là một phần của điểm g, nhưng không đầy đủ.
* Phương án 2: Giảm giá trị thương mại và thiệt hại do sử dụng và khai thác tài sản bị thiệt hại. Đây là một phần của điểm e, nhưng không đầy đủ.
* Phương án 4: Tiền bị mất cắp, trộm, cướp trong tai nạn... Đây là một phần của điểm d và điểm g, nhưng không đầy đủ.
* Phương án 3: Giảm giá trị thương mại, thiệt hại do việc sử dụng và khai thác tài sản bị thiệt hại, tài sản bị mất cắp hoặc bị cướp trong tai nạn. Vàng bạc, đá quý, tiền, các loại giấy tờ có giá trị như tiền, đồ cổ tranh ảnh quý, thi hài, hài cốt. Phương án này bao gồm đầy đủ và chính xác các loại thiệt hại được quy định là loại trừ trách nhiệm bảo hiểm theo Nghị định 03/2021/NĐ-CP (bao gồm các điểm d, e và g đã nêu). Đây là câu trả lời toàn diện và đúng nhất.

Vì vậy, lựa chọn đúng nhất là phương án 3, vì nó bao quát tất cả các loại thiệt hại được liệt kê là không thuộc phạm vi bồi thường theo quy định của pháp luật Việt Nam về BHTNDSCXCG.

Trong bảo hiểm hàng hải, "tổn thất chung" (General Average - GA) là một nguyên tắc đặc biệt, theo đó tất cả các bên có lợi ích trong chuyến đi (chủ tàu, chủ hàng) phải chia sẻ một cách tỷ lệ các chi phí hoặc thiệt hại phát sinh một cách cố ý và hợp lý để cứu toàn bộ tàu và hàng hóa thoát khỏi một mối nguy hiểm chung. Ví dụ, việc vứt hàng xuống biển để cứu tàu và các hàng hóa khác là một hành động gây ra tổn thất chung.

Khi xảy ra tổn thất chung, chủ tàu có quyền giữ hàng hóa cho đến khi chủ hàng cung cấp các hình thức đảm bảo để thanh toán phần đóng góp tổn thất chung của mình. Mục đích là để đảm bảo rằng mọi bên đều chịu trách nhiệm đóng góp vào chi phí chung.

Phân tích các phương án:
* Phương án 1: "số tiền bảo lãnh tại ngân hàng gấp 1,5 lần số tiền phân bổ." Bảo lãnh ngân hàng là một hình thức đảm bảo hợp lệ. Tuy nhiên, quy định về số tiền bảo lãnh gấp 1,5 lần số tiền phân bổ không phải là một quy tắc chung và bắt buộc trong mọi trường hợp. Mức bảo lãnh cụ thể thường do người điều chỉnh tổn thất chung (General Average Adjuster) hoặc chủ tàu yêu cầu dựa trên ước tính, nhưng con số 1,5 lần là không chính xác hoặc không phổ biến thành quy tắc.
* Phương án 2: "một bộ chứng từ, trong đó có vận đơn đường biển sạch." Vận đơn đường biển sạch (Clean Bill of Lading) là một chứng từ xác nhận rằng hàng hóa đã được xếp lên tàu trong tình trạng tốt và không có khiếm khuyết rõ ràng. Đây là chứng từ cần thiết để nhận hàng hóa nói chung, nhưng không phải là yêu cầu đặc biệt để giải phóng hàng khi có tổn thất chung. Nó không cung cấp sự đảm bảo tài chính cho việc đóng góp tổn thất chung.
* Phương án 3: "bản cam đoan đóng góp TTC (Average Bond) và đặt cọc." Đây là phương án chính xác nhất và phù hợp với thực tiễn quốc tế. Để nhận hàng khi có tổn thất chung, chủ hàng thường được yêu cầu ký "Bản cam đoan đóng góp tổn thất chung" (Average Bond), một văn bản pháp lý cam kết sẽ thanh toán phần đóng góp của mình khi số tiền cuối cùng được xác định. Đồng thời, chủ hàng cũng phải đặt cọc một khoản tiền nhất định (General Average Deposit) hoặc cung cấp "Bảo lãnh tổn thất chung" (General Average Guarantee) từ công ty bảo hiểm của mình để đảm bảo cho khoản đóng góp đó. Điều này được quy định rõ trong Quy tắc York-Antwerp, văn bản quốc tế về tổn thất chung.
* Phương án 4: "bản kê khai giá trị hàng hóa dù chủ tàu không yêu cầu." Việc kê khai giá trị hàng hóa là cần thiết để tính toán phần đóng góp của chủ hàng vào tổn thất chung. Tuy nhiên, việc này thường được thực hiện theo yêu cầu của người điều chỉnh tổn thất chung hoặc chủ tàu, chứ không phải là hành động tự nguyện của chủ hàng để nhận hàng mà không có yêu cầu. Hơn nữa, chỉ bản kê khai giá trị không đủ để đảm bảo việc thanh toán phần đóng góp.

Kết luận: Phương án 3 mô tả chính xác và đầy đủ các yêu cầu cơ bản mà chủ hàng cần thực hiện để nhận lại hàng hóa của mình khi có tổn thất chung.

Đáp án đúng là 3.

Chủ đề chính của câu hỏi là về thời hạn khiếu nại và bồi thường trong lĩnh vực bảo hiểm hàng hóa vận chuyển, cụ thể là theo Quy tắc 1992. "Quy tắc 1992" ở đây thường đề cập đến "Quy tắc bảo hiểm hàng hóa vận chuyển bằng đường biển của Bảo Việt (1992)" hoặc các bộ quy tắc bảo hiểm hàng hóa tương tự được áp dụng rộng rãi tại Việt Nam. Đây là một bộ quy tắc chuẩn mực cho bảo hiểm hàng hóa trong vận tải đường biển, bao gồm cả vận chuyển ven biển.

Điều 24 của Quy tắc này (ví dụ, Điều 24 của Quy tắc bảo hiểm hàng hóa vận chuyển bằng đường biển của Bảo Việt 1992) quy định rõ ràng về thời hiệu khởi kiện đòi bồi thường bảo hiểm. Cụ thể, thời hiệu này là 01 (một) năm kể từ ngày xảy ra tổn thất hoặc kể từ ngày hàng hóa lẽ ra phải đến nơi.

Phân tích các phương án:
* Phương án 1: trong vòng 3 năm, nếu vận chuyển ven biển. Đây là thời hạn quá dài so với quy định trong Quy tắc 1992 cho bảo hiểm hàng hóa.
* Phương án 2: trong vòng 2 năm, nếu vận chuyển ven biển. Tương tự, đây cũng là thời hạn không chính xác theo Quy tắc 1992.
* Phương án 3: trong vòng 6 tháng, nếu vận chuyển ven biển. Thời hạn này quá ngắn so với quy định chung, mặc dù một số loại bảo hiểm hoặc hợp đồng riêng biệt có thể có thời hạn ngắn hơn, nhưng không phải là quy định chuẩn theo Điều 24 Quy tắc 1992.
* Phương án 4: trong vòng 1 năm, nếu vận chuyển ven biển. Đây là đáp án chính xác. Điều 24 của Quy tắc bảo hiểm hàng hóa vận chuyển bằng đường biển (1992) quy định thời hiệu khiếu nại và khởi kiện yêu cầu bồi thường là 01 (một) năm kể từ ngày xảy ra tổn thất hoặc ngày hàng hóa lẽ ra phải đến nơi.

Vì vậy, đáp án đúng là phương án quy định thời gian khiếu nại và bồi thường là trong vòng 1 năm.

Phát biểu không đúng khi nói về bên mua bảo hiểm là: "Bên mua bảo hiểm không được đồng thời là người thụ hưởng".

Phân tích chi tiết:

* Phát biểu 1: "Bên mua bảo hiểm không được đồng thời là người thụ hưởng" (Đây là phát biểu SAI)
* Theo quy định của pháp luật về kinh doanh bảo hiểm (ví dụ Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022 của Việt Nam), bên mua bảo hiểm, người được bảo hiểm và người thụ hưởng là ba chủ thể khác nhau nhưng không nhất thiết phải tách rời. Có rất nhiều trường hợp bên mua bảo hiểm cũng chính là người thụ hưởng. Ví dụ: một người mua bảo hiểm nhân thọ cho chính mình với quyền lợi đáo hạn, hoặc mua bảo hiểm sức khỏe/y tế cho bản thân, khi xảy ra sự kiện bảo hiểm, người đó vừa là bên mua bảo hiểm, người được bảo hiểm, vừa là người thụ hưởng quyền lợi bảo hiểm. Do đó, phát biểu này là không chính xác.

* Phát biểu 2: "Bên mua bảo hiểm có quyền lựa chọn doanh nghiệp bảo hiểm hoạt động tại Việt Nam để mua bảo hiểm" (Đây là phát biểu ĐÚNG)
* Đây là một trong những quyền cơ bản của bên mua bảo hiểm, thể hiện nguyên tắc tự do giao kết hợp đồng và cạnh tranh trong thị trường bảo hiểm. Bên mua bảo hiểm có quyền tìm hiểu và lựa chọn doanh nghiệp bảo hiểm uy tín, phù hợp với nhu cầu của mình trong số các doanh nghiệp được cấp phép hoạt động tại Việt Nam.

* Phát biểu 3: "Bên mua bảo hiểm có thể đồng thời là người được bảo hiểm" (Đây là phát biểu ĐÚNG)
* Điều này rất phổ biến trong thực tế. Ví dụ, khi một cá nhân mua bảo hiểm xe máy cho chiếc xe của mình, người đó vừa là bên mua bảo hiểm (ký hợp đồng, đóng phí) và là người được bảo hiểm (tài sản/trách nhiệm của người đó được bảo hiểm). Tương tự, một người mua bảo hiểm sức khỏe cho bản thân thì người đó vừa là bên mua bảo hiểm và cũng là người được bảo hiểm. Trong trường hợp này, quyền lợi bảo hiểm được chi trả trực tiếp cho người được bảo hiểm hoặc theo chỉ định của người được bảo hiểm.

* Phát biểu 4: "Bên mua bảo hiểm là tổ chức, cá nhân giao kết hợp đồng bảo hiểm với doanh nghiệp bảo hiểm và đóng phí bảo hiểm" (Đây là phát biểu ĐÚNG)
* Đây là định nghĩa chính xác về bên mua bảo hiểm theo Luật Kinh doanh bảo hiểm. Bên mua bảo hiểm là chủ thể trực tiếp ký kết hợp đồng bảo hiểm với doanh nghiệp bảo hiểm và có trách nhiệm đóng phí bảo hiểm theo thỏa thuận trong hợp đồng.

Vì vậy, phát biểu không đúng là phát biểu số 1.

Câu hỏi yêu cầu xác định phát biểu KHÔNG ĐÚNG về vai trò kinh tế của bảo hiểm.

Phân tích từng phương án:
1. "Đóng vai trò trung gian trong việc huy động vốn cho nền kinh tế quốc dân": Phát biểu này là ĐÚNG. Các công ty bảo hiểm thu phí bảo hiểm từ hàng triệu khách hàng và sau đó đầu tư số tiền này vào các kênh khác nhau như trái phiếu chính phủ, cổ phiếu, bất động sản, v.v. Quá trình này giúp huy động một lượng lớn vốn nhàn rỗi trong xã hội để phục vụ cho các hoạt động sản xuất kinh doanh, góp phần phát triển kinh tế.
2. "Góp phần ổn định tài chính của tổ chức, cá nhân tham gia bảo hiểm": Phát biểu này là ĐÚNG. Chức năng cơ bản của bảo hiểm là bồi thường cho người được bảo hiểm khi rủi ro xảy ra, giúp họ bù đắp tổn thất tài chính. Nhờ có bảo hiểm, các cá nhân và tổ chức có thể tránh được những cú sốc tài chính lớn, duy trì sự ổn định trong cuộc sống và hoạt động sản xuất kinh doanh.
3. "Cung cấp tiền vốn cho người gặp rủi ro thay cho vay ngân hàng": Phát biểu này là KHÔNG ĐÚNG. Bảo hiểm là cơ chế chuyển giao và chia sẻ rủi ro, cung cấp khoản bồi thường hoặc trả tiền bảo hiểm khi sự kiện bảo hiểm xảy ra để bù đắp tổn thất, khắc phục hậu quả. Bảo hiểm KHÔNG phải là hình thức cung cấp "tiền vốn" dưới dạng cho vay để đầu tư hoặc tiêu dùng như ngân hàng. Khoản tiền mà bảo hiểm chi trả là để bù đắp thiệt hại thực tế, không phải là một khoản vay phải hoàn trả. Do đó, nói rằng bảo hiểm "thay cho vay ngân hàng" là không chính xác về bản chất tài chính và mục đích sử dụng.
4. "Góp phần ổn định ngân sách quốc gia": Phát biểu này là ĐÚNG. Bảo hiểm giúp giảm gánh nặng cho ngân sách nhà nước trong việc hỗ trợ các nạn nhân của thiên tai, tai nạn hoặc các sự kiện bất ngờ. Khi cá nhân và doanh nghiệp được bảo hiểm chi trả, họ ít phải trông cậy vào các quỹ cứu trợ công cộng hoặc hỗ trợ từ chính phủ. Ngoài ra, các doanh nghiệp bảo hiểm cũng đóng thuế, tạo việc làm và thúc đẩy đầu tư, qua đó góp phần vào nguồn thu và sự ổn định của ngân sách quốc gia.

Kết luận: Phát biểu số 3 là không đúng khi nói về vai trò kinh tế của bảo hiểm, vì bảo hiểm không phải là kênh cung cấp vốn vay thay cho ngân hàng mà là cơ chế bồi thường tổn thất.

Đáp án đúng là 3.