Tài sản chưa xác định giá trị có thể tham gia bảo hiểm được không?

Trong lĩnh vực bảo hiểm, đặc biệt là bảo hiểm tài sản, khái niệm "tổn thất toàn bộ ước tính" (Constructive Total Loss - CTL) là một trường hợp đặc biệt. Tổn thất toàn bộ ước tính xảy ra khi chi phí để sửa chữa, phục hồi tài sản bị hư hỏng sẽ vượt quá giá trị của tài sản đó sau khi sửa chữa, hoặc chi phí cứu hộ tài sản quá lớn so với giá trị thu hồi được. Ví dụ, chi phí sửa chữa được ước tính lớn hơn 75% hoặc 100% giá trị bảo hiểm tùy theo quy định hợp đồng hoặc luật pháp. Đây là tình huống mà tài sản chưa bị hủy hoại hoàn toàn nhưng xét về mặt kinh tế, việc khôi phục nó là không hiệu quả.

Để người được bảo hiểm có thể nhận được bồi thường toàn bộ số tiền bảo hiểm trong trường hợp tài sản bị tổn thất toàn bộ ước tính, họ cần thực hiện một hành động pháp lý quan trọng được gọi là "từ bỏ tài sản" (abandonment). Hành động từ bỏ tài sản có nghĩa là người được bảo hiểm chuyển giao tất cả quyền sở hữu và quyền lợi đối với tài sản bị tổn thất cho người bảo hiểm. Đổi lại, người bảo hiểm sẽ phải bồi thường toàn bộ số tiền bảo hiểm như thể tài sản đó bị tổn thất toàn bộ thực tế (Actual Total Loss). Đây là nguyên tắc cốt lõi giúp người được bảo hiểm không phải chịu gánh nặng kinh tế khi tài sản của họ trở nên vô giá trị hoặc có giá trị phục hồi thấp hơn đáng kể so với chi phí.

Phân tích các phương án:
* Phương án 1 ("Làm đơn khiếu nại đòi bồi thường") và Phương án 2 ("Đề nghị được bồi thường đủ số tiền bảo hiểm"): Các hành động này là cần thiết nhưng chưa đủ để đảm bảo việc bồi thường toàn bộ trong trường hợp CTL. Đơn khiếu nại chỉ khởi đầu quá trình, còn việc đòi bồi thường toàn bộ cần cơ sở pháp lý vững chắc là hành động từ bỏ tài sản theo đúng quy định. Đề nghị chỉ là một yêu cầu, không mang tính ràng buộc pháp lý để nhận bồi thường toàn bộ khi chưa có hành động từ bỏ tài sản.
* Phương án 3 ("Đề nghị chưng cầu giám định tổn thất lại"): Giám định là một bước quan trọng để xác định mức độ tổn thất và xác nhận liệu có phải là CTL hay không, nhưng việc đề nghị giám định lại không phải là hành động giúp chuyển đổi CTL thành yêu cầu bồi thường toàn bộ. Giám định đã xác định đây là CTL rồi, vấn đề là hành động tiếp theo của người được bảo hiểm để kích hoạt quyền đòi bồi thường toàn bộ.
* Phương án 4 ("Làm đơn khiếu nại đòi bồi thường đồng thời làm giấy từ bỏ tài sản"): Đây là phương án chính xác và đầy đủ nhất. Việc làm đơn khiếu nại là thủ tục bắt buộc để thông báo sự cố cho công ty bảo hiểm. Việc đồng thời làm giấy từ bỏ tài sản là hành động cốt lõi để người được bảo hiểm chuyển quyền sở hữu tài sản bị tổn thất cho người bảo hiểm, qua đó yêu cầu được bồi thường toàn bộ số tiền bảo hiểm. Nếu không có hành động từ bỏ tài sản, người bảo hiểm có thể chỉ bồi thường theo mức độ tổn thất thực tế hoặc chi phí sửa chữa, chứ không phải toàn bộ số tiền bảo hiểm.

Trong bảo hiểm hàng hải, các chi phí hợp lý mà chủ hàng hoặc thuyền trưởng phát sinh nhằm mục đích ngăn ngừa hoặc giảm thiểu tổn thất đối với hàng hóa được bảo hiểm thường được bồi hoàn. Đây là một nguyên tắc cơ bản trong bảo hiểm, được gọi là chi phí phòng tránh tổn thất hoặc chi phí cứu hộ, cứu nạn, và có thể nằm trong điều khoản 'Sue and Labor' (Điều khoản chi phí cứu hộ và ngăn ngừa tổn thất) của hợp đồng bảo hiểm.

Chi phí này được bồi thường bởi vì nó phục vụ lợi ích của người bảo hiểm (giảm thiểu số tiền bồi thường cuối cùng) cũng như người được bảo hiểm (giảm thiểu tổn thất tài sản). Tuy nhiên, điều kiện tiên quyết để được bồi thường là các chi phí này phải được xác định là hợp lý, cần thiết và trực tiếp liên quan đến việc ngăn chặn hoặc giảm nhẹ tổn thất được bảo hiểm.

* Phương án 1: "Được bồi thường khi tàu phải tránh bão, sóng thần, hỏng tàu" - Đây là những tình huống cụ thể có thể dẫn đến việc phát sinh chi phí phòng tránh, nhưng không phải là điều kiện duy nhất hoặc đầy đủ. Các chi phí này vẫn phải được đánh giá về tính hợp lý.
* Phương án 2: "Được bồi thường khi không vi phạm hành trình đã hợp đồng" - Điều này liên quan đến các điều kiện chung của hợp đồng bảo hiểm, nhưng không trực tiếp trả lời về nguyên tắc bồi thường chi phí phòng tránh. Việc vi phạm hành trình có thể ảnh hưởng đến hiệu lực bảo hiểm nói chung, nhưng không phải là yếu tố quyết định duy nhất cho chi phí phòng tránh.
* Phương án 3: "Có, nếu được xác định là hợp lý" - Đây là phương án chính xác nhất. Mọi chi phí phát sinh để phòng tránh hoặc giảm thiểu tổn thất đối với hàng hóa được bảo hiểm chỉ được bồi thường khi chúng được đánh giá là hợp lý về cả tính chất và mức độ.
* Phương án 4: "Không được bồi thường" - Phương án này là sai, vì bảo hiểm hàng hải thường bao gồm việc bồi hoàn các chi phí hợp lý nhằm ngăn ngừa tổn thất.

Trong lĩnh vực bảo hiểm hàng hóa xuất nhập khẩu, có hai loại hợp đồng bảo hiểm chính và phổ biến nhất là hợp đồng chuyến và hợp đồng bao. Đây là cách phân loại dựa trên phạm vi thời gian và số lượng chuyến hàng được bảo hiểm:

1. Hợp đồng chuyến (Specific Policy/Voyage Policy):
* Là loại hợp đồng bảo hiểm chỉ bảo hiểm cho một chuyến hàng cụ thể, từ một địa điểm khởi hành cố định đến một địa điểm đến xác định, và trong một khoảng thời gian cụ thể (thường là thời gian vận chuyển của chuyến hàng đó).
* Sau khi chuyến hàng đến đích an toàn hoặc kết thúc thời gian bảo hiểm, hợp đồng này sẽ hết hiệu lực. Nếu có chuyến hàng khác, người được bảo hiểm phải ký một hợp đồng mới.
* Phù hợp với các doanh nghiệp có số lượng chuyến hàng xuất nhập khẩu không thường xuyên hoặc muốn bảo hiểm riêng lẻ cho từng chuyến hàng.

2. Hợp đồng bao (Open Cover/Floating Policy):
* Là loại hợp đồng bảo hiểm được ký kết để bảo hiểm cho tất cả các chuyến hàng xuất nhập khẩu của người được bảo hiểm trong một khoảng thời gian nhất định (ví dụ: một năm) hoặc cho một khối lượng hàng hóa nhất định mà không cần phải ký hợp đồng riêng cho từng chuyến hàng.
* Theo hợp đồng bao, người được bảo hiểm sẽ thông báo cho công ty bảo hiểm chi tiết từng chuyến hàng khi nó phát sinh. Công ty bảo hiểm sau đó sẽ cấp một giấy chứng nhận bảo hiểm (Certificate of Insurance) cho từng chuyến hàng đó dưới điều kiện của hợp đồng bao.
* Loại hợp đồng này mang lại sự tiện lợi, tiết kiệm thời gian và chi phí hành chính cho các doanh nghiệp có hoạt động xuất nhập khẩu thường xuyên và khối lượng lớn.

Các phương án khác không phải là cách phân loại hợp đồng bảo hiểm hàng hóa xuất nhập khẩu theo chuẩn mực quốc tế hoặc không chính xác:
* Hợp đồng toàn diện hàng xuất nhập khẩu: Đây là một thuật ngữ mơ hồ, có thể ám chỉ phạm vi bảo hiểm (ví dụ: bảo hiểm mọi rủi ro) chứ không phải là một loại hợp đồng theo cách thức quản lý.
* Hợp đồng khoán gọn: Thuật ngữ này thường được sử dụng trong xây dựng hoặc các dịch vụ khác với ý nghĩa một hợp đồng trọn gói, không phải là một loại hợp đồng bảo hiểm thông dụng.
* Hợp đồng riêng và hợp đồng chung: Đây là cách phân loại không rõ ràng và không được sử dụng phổ biến trong bảo hiểm hàng hóa.

Vì vậy, đáp án chính xác nhất là hợp đồng chuyến và hợp đồng bao.

Trong hợp đồng bảo hiểm Trách nhiệm dân sự (TNDS), đặc biệt là hình thức bảo hiểm có giới hạn, khái niệm 'giới hạn' chủ yếu áp dụng cho mức trách nhiệm bồi thường về mặt tài chính, tức là số tiền tối đa mà nhà bảo hiểm sẽ chi trả cho các thiệt hại gây ra. Quy định pháp luật về bảo hiểm TNDS bắt buộc của chủ xe cơ giới (ví dụ, theo Nghị định 03/2021/NĐ-CP của Chính phủ Việt Nam) thường xác định rõ mức trách nhiệm bảo hiểm tối đa cho mỗi người trong một vụ tai nạn (đối với thiệt hại về người) và mức trách nhiệm bảo hiểm tối đa cho mỗi vụ tai nạn (đối với tổng thiệt hại về tài sản và người).

Nhà bảo hiểm có trách nhiệm bồi thường cho TẤT CẢ các bên thứ ba bị thiệt hại hợp lệ trong vụ tai nạn, miễn là thiệt hại đó nằm trong phạm vi bảo hiểm và không vượt quá các giới hạn tài chính đã quy định. Nhà bảo hiểm không có quyền giới hạn số lượng người được bồi thường theo kiểu 'chỉ bồi thường cho X người' mà bỏ qua những nạn nhân khác.

Nếu tổng số tiền yêu cầu bồi thường của tất cả các nạn nhân vượt quá mức trách nhiệm bảo hiểm tối đa cho một vụ tai nạn, thì số tiền bồi thường sẽ được phân bổ theo tỷ lệ giữa các nạn nhân, nhưng điều này không có nghĩa là nhà bảo hiểm giới hạn số người được bồi thường, mà là giới hạn tổng số tiền chi trả.

Do đó, câu trả lời là 'Không', nhà bảo hiểm không thể giới hạn số người được bồi thường trong mỗi vụ tai nạn. Việc giới hạn ở đây là về mặt tài chính (số tiền bồi thường tối đa), chứ không phải về số lượng cá nhân được nhận bồi thường.

Giám định trong công tác bồi thường bảo hiểm là một bước quan trọng nhằm xác minh và đánh giá thiệt hại khi xảy ra sự kiện bảo hiểm. Mục đích chính của việc giám định không chỉ dừng lại ở việc xác định con số tổn thất, mà bao gồm quá trình điều tra toàn diện để hiểu rõ bản chất của sự việc.

Phân tích các phương án:
* Phương án 1: Xác định chính xác tổn thất thực tế. Đây là một kết quả quan trọng và là mục tiêu cuối cùng của quá trình giám định. Tuy nhiên, để xác định được tổn thất thực tế, cần phải trải qua các bước điều tra sâu hơn. Việc giám định không chỉ là tính toán số tiền, mà là thu thập thông tin để đi đến con số đó.
* Phương án 2: Xác định nguyên nhân, mức độ tổn thất của đối tượng bảo hiểm. Đây là mục đích cốt lõi và toàn diện nhất của việc giám định.
* Xác định nguyên nhân: Giúp người bảo hiểm đánh giá xem sự kiện tổn thất có thuộc phạm vi bảo hiểm theo hợp đồng hay không. Nếu nguyên nhân không được bảo hiểm (ví dụ: hành vi cố ý, rủi ro loại trừ), thì sẽ không phát sinh trách nhiệm bồi thường.
* Xác định mức độ tổn thất: Giúp đánh giá phạm vi và quy mô thiệt hại vật chất hoặc tài chính. Đây là cơ sở để định lượng giá trị tổn thất, từ đó tính toán số tiền bồi thường phù hợp.
Hai yếu tố này là tiền đề không thể thiếu để đi đến việc xác định tổn thất thực tế một cách chính xác.
* Phương án 3: Loại trừ gian lận trong bảo hiểm. Mặc dù việc giám định có thể giúp phát hiện và ngăn chặn các hành vi gian lận (bằng cách đối chiếu thông tin, kiểm tra tính hợp lệ của tổn thất), nhưng đây không phải là mục đích chính yếu hay duy nhất của toàn bộ quy trình giám định. Mục đích chính vẫn là xác minh tính hợp lệ và mức độ tổn thất của một sự kiện đã xảy ra.
* Phương án 4: Làm căn cứ pháp lý để trả tiền bảo hiểm. Báo cáo giám định là một tài liệu quan trọng, cung cấp cơ sở dữ liệu và bằng chứng để công ty bảo hiểm ra quyết định chi trả bồi thường. Tuy nhiên, đây là kết quả và giá trị sử dụng của báo cáo giám định, chứ không phải là mục đích của hành động giám định ban đầu. Mục đích của hành động giám định là thu thập thông tin để tạo ra căn cứ đó.

Kết luận: Phương án toàn diện và chính xác nhất mô tả mục đích của việc giám định là "Xác định nguyên nhân, mức độ tổn thất của đối tượng bảo hiểm". Từ việc xác định nguyên nhân và mức độ, công ty bảo hiểm mới có thể đưa ra quyết định bồi thường chính xác và phù hợp với hợp đồng bảo hiểm.