: Trong trường hợp cụ thể, khi cấp trên đưa ra những quyết định không như mong đợi của bạn nhưng lại có vẻ phù hợp với các đồng nghiệp khác, bạn nên làm gì?

Trong môi trường làm việc chuyên nghiệp, việc cấp trên giao nhiệm vụ nằm ngoài phạm vi công việc thường làm (hay mô tả công việc) là điều khá phổ biến. Đây thường là cơ hội để nhân viên thể hiện sự linh hoạt, tinh thần trách nhiệm và khả năng học hỏi, thích nghi. Phản ứng tốt nhất trong trường hợp này là thể hiện thái độ tích cực và chủ động.

* Phương án 0: Nhiệt tình nhận nhiệm vụ và trao đổi với cấp trên các phương án thực hiện. Đây là lựa chọn tối ưu. Việc nhiệt tình nhận nhiệm vụ thể hiện tinh thần sẵn sàng cống hiến, vượt qua giới hạn bản thân và hỗ trợ công việc chung của tổ chức. Đồng thời, việc chủ động trao đổi với cấp trên về các phương án thực hiện cho thấy sự nghiêm túc, có trách nhiệm và khả năng tư duy để tìm ra giải pháp. Điều này không chỉ giúp hoàn thành nhiệm vụ hiệu quả mà còn tạo ấn tượng tốt về năng lực và thái độ làm việc chuyên nghiệp.

* Phương án 1: Từ chối thẳng thừng. Đây là phản ứng thiếu chuyên nghiệp và có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến mối quan hệ với cấp trên và cơ hội phát triển cá nhân. Trừ khi nhiệm vụ đó phi đạo đức, phi pháp luật hoặc vượt quá khả năng một cách rõ ràng mà không có cách nào hỗ trợ, việc từ chối thẳng thừng sẽ bị đánh giá là thiếu hợp tác và không linh hoạt.

* Phương án 2: Nhận việc nhưng không hào hứng. Mặc dù không từ chối, nhưng thái độ miễn cưỡng, không nhiệt tình sẽ ảnh hưởng đến chất lượng công việc và hiệu suất. Điều này dễ dẫn đến việc trì hoãn, làm việc qua loa và không đạt được kết quả tốt nhất, đồng thời cũng tạo ra không khí làm việc tiêu cực và ấn tượng không tốt về bản thân.

* Phương án 3: Đẩy việc sang nhân viên khác. Đây là hành vi thiếu trách nhiệm và lẩn tránh. Việc đùn đẩy công việc cho người khác không chỉ gây áp lực cho đồng nghiệp mà còn thể hiện sự thiếu chuyên nghiệp, không sẵn lòng đối mặt với thách thức và có thể làm suy yếu tinh thần làm việc nhóm.

Kết luận: Phản ứng tích cực và chủ động (phương án 0) không chỉ giúp giải quyết công việc mà còn là cơ hội để nhân viên thể hiện năng lực, trách nhiệm và xây dựng hình ảnh chuyên nghiệp trong mắt cấp trên và đồng nghiệp.

Trong môi trường làm việc, việc các đồng nghiệp có tính cách và sở thích khác nhau là điều hết sức bình thường và thậm chí còn là một yếu tố tích cực, mang lại sự đa dạng về quan điểm và cách tiếp cận vấn đề. Cách ứng xử chuyên nghiệp và hiệu quả nhất trong tình huống này là thể hiện sự tôn trọng đối với những khác biệt đó.

* Phương án 0: "Công kích những người bất đồng quan điểm, sở thích, v.v." là một hành vi hoàn toàn phi chuyên nghiệp và gây tổn hại nghiêm trọng đến mối quan hệ đồng nghiệp cũng như không khí chung của cả nhóm, dẫn đến xung đột và giảm năng suất làm việc. Do đó, đây là phương án sai.
* Phương án 1: "Lôi kéo những người cù ng quan điểm vào một nhóm để tạo sự đối lập" là hành động chia bè kết phái, tạo ra sự chia rẽ nội bộ và cạnh tranh không lành mạnh. Điều này phá vỡ tinh thần đoàn kết, cản trở sự hợp tác và phát triển chung của tổ chức. Do đó, đây là phương án sai.
* Phương án 3: "Yêu cầu mọi người phải làm theo mong muốn của mình" thể hiện sự độc đoán, thiếu tôn trọng quyền tự chủ và ý kiến cá nhân của người khác. Một nhà lãnh đạo hay một thành viên nhóm tốt luôn biết lắng nghe, dung hòa các ý kiến và tìm kiếm giải pháp chung thay vì áp đặt. Do đó, đây là phương án sai.
* Phương án 2: "Tôn trọng quan điểm và sở thích của từng người" là phương án đúng và là nguyên tắc vàng trong giao tiếp và làm việc nhóm. Việc tôn trọng sự khác biệt giúp xây dựng một môi trường làm việc hòa đồng, khuyến khích sự cởi mở, sáng tạo và tạo điều kiện cho mỗi cá nhân phát huy tối đa năng lực của mình. Khi mọi người cảm thấy được tôn trọng, họ sẽ sẵn lòng hợp tác, chia sẻ ý tưởng và giải quyết vấn đề cùng nhau hiệu quả hơn.

Mô hình cửa sổ Johari là một công cụ tâm lý giúp con người hiểu rõ hơn về bản thân và mối quan hệ với người khác thông qua bốn khu vực thông tin.

Các khu vực trong cửa sổ Johari bao gồm:
1. Vùng Mở (Open Area/Arena): Những điều tôi biết về bản thân và người khác cũng biết về tôi.
2. Vùng Mù (Blind Area): Những điều tôi không biết về bản thân nhưng người khác lại biết.
3. Vùng Kín (Hidden Area/Façade): Những điều tôi biết về bản thân nhưng không muốn người khác biết.
4. Vùng Không Biết (Unknown Area): Những điều chưa ai biết, kể cả tôi và người khác.

Để mở rộng Vùng Mở (tức là tăng cường sự hiểu biết về bản thân và cải thiện giao tiếp), mô hình Johari nhấn mạnh hai quá trình tương tác chính:
* Tự bộc lộ (Self-disclosure): Là việc chia sẻ thông tin, cảm xúc, suy nghĩ của bản thân cho người khác. Hành động này giúp thu hẹp Vùng Kín.
* Đón nhận thông tin phản hồi (Feedback): Là việc lắng nghe và tiếp nhận những nhận xét, góp ý từ người khác về bản thân mình. Hành động này giúp thu hẹp Vùng Mù.

Phân tích các phương án:
* Phương án A (Chân thành lắng nghe ý kiến góp ý từ người khác): Đây là một phần của quá trình "đón nhận thông tin phản hồi", nhưng chưa đủ bao quát toàn bộ cách thức tương tác trong mô hình Johari để hiểu về bản thân, vì nó thiếu phần "tự bộc lộ".
* Phương án B (Tiếp nhận thông tin nhiều chiều từ bên ngoài): Phương án này quá chung chung, không đặc trưng cho mô hình Johari. "Thông tin nhiều chiều" có thể bao gồm nhiều loại thông tin khác nhau, không nhất thiết là phản hồi cá nhân.
* Phương án C (Tự bộc lộ và đón nhận thông tin phản hồi): Đây là đáp án chính xác nhất. Hai quá trình "tự bộc lộ" và "đón nhận thông tin phản hồi" là hai cơ chế cốt lõi trong mô hình cửa sổ Johari để mở rộng Vùng Mở, từ đó tăng cường sự hiểu biết về bản thân và cải thiện hiệu quả giao tiếp, tương tác với người khác.
* Phương án D (Tích cực giao lưu hợp tác với người khác): Đây là một hành vi xã hội tích cực nhưng không mô tả cụ thể cơ chế tâm lý mà mô hình Johari đề xuất để hiểu về bản thân thông qua tương tác.

Vì vậy, cách thức toàn diện nhất để con người tương tác với người khác nhằm hiểu về bản thân theo mô hình Johari là thông qua việc tự bộc lộ bản thân và đón nhận thông tin phản hồi.

Mô hình cửa sổ Johari là một công cụ tâm lý học được phát triển bởi Joseph Luft và Harry Ingham (ghép tên thành Johari) vào năm 1955. Mô hình này giúp con người hiểu rõ hơn về bản thân và mối quan hệ với người khác thông qua bốn vùng (cửa sổ):

1. Phần công khai (Open Area/Arena): Là những thông tin (cảm xúc, thái độ, hành vi, động lực, v.v.) mà cả bản thân và người khác đều biết. Đây là vùng của sự tự nhận thức và giao tiếp cởi mở. Mục tiêu của phát triển bản thân trong mô hình Johari là mở rộng vùng này.
2. Phần mù (Blind Area/Spot): Là những thông tin về bản thân mà người khác biết nhưng bản thân lại không nhận ra. Phần này thường được khám phá thông qua phản hồi (feedback) từ người khác.
3. Phần che giấu (Hidden Area/Façade): Là những thông tin về bản thân mà bản thân biết nhưng lại che giấu không cho người khác biết. Phần này được thu hẹp thông qua việc tự bộc lộ (self-disclosure) và chia sẻ với người khác.
4. Phần không biết (Unknown Area): Là những thông tin về bản thân mà cả bản thân và người khác đều không biết. Đây có thể là những tài năng tiềm ẩn, cảm xúc bị kìm nén, hay những trải nghiệm chưa được khám phá. Phần này có thể được thu hẹp thông qua việc tự khám phá (self-discovery) hoặc trải nghiệm mới.

Mục tiêu chính của việc sử dụng mô hình Johari trong phát triển bản thân và cải thiện các mối quan hệ là mở rộng Phần công khai. Khi Phần công khai càng lớn, điều đó có nghĩa là cá nhân càng tự nhận thức rõ ràng hơn về bản thân và càng cởi mở, minh bạch hơn trong giao tiếp với người khác, từ đó xây dựng được mối quan hệ tốt đẹp và hiệu quả hơn. Việc mở rộng Phần công khai đạt được bằng cách giảm bớt ba vùng còn lại thông qua việc nhận phản hồi từ người khác (giảm Phần mù), tự bộc lộ bản thân (giảm Phần che giấu) và tự khám phá (giảm Phần không biết).

Do đó, để phát triển bản thân, con người cần chú trọng mở rộng Phần công khai, bởi đây là biểu hiện của sự tự nhận thức và giao tiếp hiệu quả.

Kiểu đàm phán nguyên tắc (Principled Negotiation) hay còn gọi là phương pháp đàm phán Harvard, là một phương pháp tiếp cận đàm phán hiệu quả được phát triển bởi Roger Fisher và William Ury trong cuốn sách "Getting to Yes". Phương pháp này tập trung vào việc tìm kiếm giải pháp cùng có lợi dựa trên các nguyên tắc khách quan, thay vì chỉ chăm chăm vào lập trường của mỗi bên. Các đặc điểm cốt lõi của kiểu đàm phán nguyên tắc bao gồm:

* Tách biệt con người ra khỏi vấn đề (Separate the people from the problem): Tức là, các bên nên giải quyết vấn đề khách quan chứ không để cảm xúc cá nhân hay mối quan hệ làm ảnh hưởng đến quá trình đàm phán. Điều này phù hợp với phương án (0) "Tách biệt cảm xúc và công việc".
* Tập trung vào lợi ích, không phải lập trường (Focus on interests, not positions): Thay vì giữ vững các lập trường cứng nhắc, các bên nên tìm hiểu sâu sắc về lợi ích thực sự ẩn sau các lập trường đó để tìm kiếm điểm chung và giải pháp sáng tạo. Điều này phù hợp với phương án (2) "Hai bên tập trung vào lợi ích thực sự chứ không cố giữ lấy lập trường".
* Tìm kiếm các phương án cùng có lợi (Invent options for mutual gain): Khuyến khích việc đưa ra nhiều lựa chọn khác nhau để mở rộng khả năng tìm kiếm giải pháp tối ưu cho cả hai bên, trước khi quyết định. Việc "chỉ đưa ra một phương án duy nhất để lựa chọn" như phương án (3) hoàn toàn trái ngược với nguyên tắc này, vì nó hạn chế sự sáng tạo và linh hoạt trong tìm kiếm giải pháp.
* Sử dụng các tiêu chuẩn khách quan (Insist on using objective criteria): Các thỏa thuận nên dựa trên những tiêu chí công bằng, khách quan và độc lập với ý chí của các bên, như giá thị trường, luật pháp, tiền lệ, v.v. Điều này phù hợp với phương án (1) "Kết quả của thỏa thuận dựa vào những tiêu chuẩn khách quan".

Phân tích các phương án:
* Phương án (0) "Tách biệt cảm xúc và công việc": Đây là một trong bốn nguyên tắc cơ bản của đàm phán nguyên tắc. Mục đích là để tập trung vào vấn đề cần giải quyết, tránh xung đột cá nhân.
* Phương án (1) "Kết quả của thỏa thuận dựa vào những tiêu chuẩn khách quan": Đây cũng là một nguyên tắc quan trọng, đảm bảo tính công bằng và hợp lý của thỏa thuận, dựa trên các căn cứ độc lập với ý chí chủ quan của các bên.
* Phương án (2) "Hai bên tập trung vào lợi ích thực sự chứ không cố giữ lấy lập trường": Đây là nguyên tắc cốt lõi, giúp các bên vượt qua sự đối đầu về lập trường để hiểu được động cơ sâu xa và nhu cầu thật sự của nhau, từ đó tìm ra giải pháp đáp ứng được lợi ích của cả hai.
* Phương án (3) "Chỉ đưa ra một phương án duy nhất để lựa chọn": Đây KHÔNG phải là đặc điểm của kiểu đàm phán nguyên tắc. Ngược lại, đàm phán nguyên tắc khuyến khích việc tạo ra nhiều lựa chọn đa dạng (invent options for mutual gain) trước khi đưa ra quyết định cuối cùng, nhằm tối đa hóa khả năng đạt được lợi ích chung. Việc chỉ đưa ra một phương án duy nhất thường là dấu hiệu của đàm phán theo kiểu cứng rắn, áp đặt lập trường, hoặc đàm phán vị thế (positional bargaining) chứ không phải đàm phán nguyên tắc.

Do đó, phương án KHÔNG phải là đặc điểm của kiểu đàm phán nguyên tắc là "Chỉ đưa ra một phương án duy nhất để lựa chọn".