Theo mô hình cửa sổ Johari, cách thức mà con người tương tác với người khác để hiểu về bản thân mình là gì?

Mô hình cửa sổ Johari là một công cụ tâm lý học được phát triển bởi Joseph Luft và Harry Ingham (ghép tên thành Johari) vào năm 1955. Mô hình này giúp con người hiểu rõ hơn về bản thân và mối quan hệ với người khác thông qua bốn vùng (cửa sổ):

1. Phần công khai (Open Area/Arena): Là những thông tin (cảm xúc, thái độ, hành vi, động lực, v.v.) mà cả bản thân và người khác đều biết. Đây là vùng của sự tự nhận thức và giao tiếp cởi mở. Mục tiêu của phát triển bản thân trong mô hình Johari là mở rộng vùng này.
2. Phần mù (Blind Area/Spot): Là những thông tin về bản thân mà người khác biết nhưng bản thân lại không nhận ra. Phần này thường được khám phá thông qua phản hồi (feedback) từ người khác.
3. Phần che giấu (Hidden Area/Façade): Là những thông tin về bản thân mà bản thân biết nhưng lại che giấu không cho người khác biết. Phần này được thu hẹp thông qua việc tự bộc lộ (self-disclosure) và chia sẻ với người khác.
4. Phần không biết (Unknown Area): Là những thông tin về bản thân mà cả bản thân và người khác đều không biết. Đây có thể là những tài năng tiềm ẩn, cảm xúc bị kìm nén, hay những trải nghiệm chưa được khám phá. Phần này có thể được thu hẹp thông qua việc tự khám phá (self-discovery) hoặc trải nghiệm mới.

Mục tiêu chính của việc sử dụng mô hình Johari trong phát triển bản thân và cải thiện các mối quan hệ là mở rộng Phần công khai. Khi Phần công khai càng lớn, điều đó có nghĩa là cá nhân càng tự nhận thức rõ ràng hơn về bản thân và càng cởi mở, minh bạch hơn trong giao tiếp với người khác, từ đó xây dựng được mối quan hệ tốt đẹp và hiệu quả hơn. Việc mở rộng Phần công khai đạt được bằng cách giảm bớt ba vùng còn lại thông qua việc nhận phản hồi từ người khác (giảm Phần mù), tự bộc lộ bản thân (giảm Phần che giấu) và tự khám phá (giảm Phần không biết).

Do đó, để phát triển bản thân, con người cần chú trọng mở rộng Phần công khai, bởi đây là biểu hiện của sự tự nhận thức và giao tiếp hiệu quả.

Kiểu đàm phán nguyên tắc (Principled Negotiation) hay còn gọi là phương pháp đàm phán Harvard, là một phương pháp tiếp cận đàm phán hiệu quả được phát triển bởi Roger Fisher và William Ury trong cuốn sách "Getting to Yes". Phương pháp này tập trung vào việc tìm kiếm giải pháp cùng có lợi dựa trên các nguyên tắc khách quan, thay vì chỉ chăm chăm vào lập trường của mỗi bên. Các đặc điểm cốt lõi của kiểu đàm phán nguyên tắc bao gồm:

* Tách biệt con người ra khỏi vấn đề (Separate the people from the problem): Tức là, các bên nên giải quyết vấn đề khách quan chứ không để cảm xúc cá nhân hay mối quan hệ làm ảnh hưởng đến quá trình đàm phán. Điều này phù hợp với phương án (0) "Tách biệt cảm xúc và công việc".
* Tập trung vào lợi ích, không phải lập trường (Focus on interests, not positions): Thay vì giữ vững các lập trường cứng nhắc, các bên nên tìm hiểu sâu sắc về lợi ích thực sự ẩn sau các lập trường đó để tìm kiếm điểm chung và giải pháp sáng tạo. Điều này phù hợp với phương án (2) "Hai bên tập trung vào lợi ích thực sự chứ không cố giữ lấy lập trường".
* Tìm kiếm các phương án cùng có lợi (Invent options for mutual gain): Khuyến khích việc đưa ra nhiều lựa chọn khác nhau để mở rộng khả năng tìm kiếm giải pháp tối ưu cho cả hai bên, trước khi quyết định. Việc "chỉ đưa ra một phương án duy nhất để lựa chọn" như phương án (3) hoàn toàn trái ngược với nguyên tắc này, vì nó hạn chế sự sáng tạo và linh hoạt trong tìm kiếm giải pháp.
* Sử dụng các tiêu chuẩn khách quan (Insist on using objective criteria): Các thỏa thuận nên dựa trên những tiêu chí công bằng, khách quan và độc lập với ý chí của các bên, như giá thị trường, luật pháp, tiền lệ, v.v. Điều này phù hợp với phương án (1) "Kết quả của thỏa thuận dựa vào những tiêu chuẩn khách quan".

Phân tích các phương án:
* Phương án (0) "Tách biệt cảm xúc và công việc": Đây là một trong bốn nguyên tắc cơ bản của đàm phán nguyên tắc. Mục đích là để tập trung vào vấn đề cần giải quyết, tránh xung đột cá nhân.
* Phương án (1) "Kết quả của thỏa thuận dựa vào những tiêu chuẩn khách quan": Đây cũng là một nguyên tắc quan trọng, đảm bảo tính công bằng và hợp lý của thỏa thuận, dựa trên các căn cứ độc lập với ý chí chủ quan của các bên.
* Phương án (2) "Hai bên tập trung vào lợi ích thực sự chứ không cố giữ lấy lập trường": Đây là nguyên tắc cốt lõi, giúp các bên vượt qua sự đối đầu về lập trường để hiểu được động cơ sâu xa và nhu cầu thật sự của nhau, từ đó tìm ra giải pháp đáp ứng được lợi ích của cả hai.
* Phương án (3) "Chỉ đưa ra một phương án duy nhất để lựa chọn": Đây KHÔNG phải là đặc điểm của kiểu đàm phán nguyên tắc. Ngược lại, đàm phán nguyên tắc khuyến khích việc tạo ra nhiều lựa chọn đa dạng (invent options for mutual gain) trước khi đưa ra quyết định cuối cùng, nhằm tối đa hóa khả năng đạt được lợi ích chung. Việc chỉ đưa ra một phương án duy nhất thường là dấu hiệu của đàm phán theo kiểu cứng rắn, áp đặt lập trường, hoặc đàm phán vị thế (positional bargaining) chứ không phải đàm phán nguyên tắc.

Do đó, phương án KHÔNG phải là đặc điểm của kiểu đàm phán nguyên tắc là "Chỉ đưa ra một phương án duy nhất để lựa chọn".

Để xác định một người thực sự có khả năng kiểm soát cảm xúc của bản thân, chúng ta cần hiểu rõ bản chất của việc kiểm soát cảm xúc. Kiểm soát cảm xúc không phải là việc dập tắt hay chối bỏ cảm xúc, mà là khả năng nhận biết, hiểu, và điều chỉnh phản ứng của bản thân trước các tình huống khác nhau một cách lành mạnh và hiệu quả.

* Phương án 0: "Kiềm chế sự bốc đồng của bản thân"
Đây là một khía cạnh quan trọng của kiểm soát cảm xúc. Kiềm chế sự bốc đồng giúp ngăn chặn những hành vi không mong muốn dưới tác động của cảm xúc mạnh. Tuy nhiên, nó mới chỉ là một phần của sự kiểm soát, chủ yếu liên quan đến việc *không hành động* theo cảm xúc tiêu cực. Một người kiểm soát cảm xúc tốt không chỉ kiềm chế mà còn biết cách xử lý cảm xúc bên trong.

* Phương án 1: "Dằn vặt bản thân, đau đầu mất ngủ"
Đây là biểu hiện rõ ràng của việc thiếu khả năng kiểm soát cảm xúc. Những cảm xúc tiêu cực không được giải tỏa hoặc quản lý đúng cách sẽ dẫn đến căng thẳng, lo âu, ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất và tinh thần.

* Phương án 2: "Giữ bình tĩnh trước mọi bất ngờ xảy ra"
Đây là phương án đúng nhất và toàn diện nhất. Khả năng giữ bình tĩnh trước mọi bất ngờ cho thấy một người có sự ổn định về mặt cảm xúc, có thể duy trì sự cân bằng nội tâm ngay cả khi đối mặt với các tình huống khó khăn, áp lực hoặc không lường trước được. Điều này bao hàm việc họ không để cảm xúc tiêu cực (như sợ hãi, tức giận, lo lắng) lấn át, mà thay vào đó, họ có thể suy nghĩ rõ ràng và đưa ra những quyết định hợp lý. Đây là biểu hiện của sự tự chủ và khả năng quản lý phản ứng cảm xúc một cách chủ động và hiệu quả.

* Phương án 3: "Giữ bề ngoài bình thản, cố gắng sự khó chịu bên trong"
Phương án này mô tả hành vi kìm nén cảm xúc, hay còn gọi là *kiềm chế bên ngoài* mà không thực sự *kiểm soát* bên trong. Kìm nén có thể giúp duy trì vẻ ngoài điềm tĩnh trong thời gian ngắn, nhưng nó không giải quyết được cảm xúc tiêu cực gốc rễ và có thể gây hại cho sức khỏe tâm lý về lâu dài. Một người thực sự kiểm soát cảm xúc sẽ quản lý và xử lý được sự khó chịu bên trong, thay vì chỉ cố gắng che giấu nó.

Để phân tích yếu tố quan trọng nhất để liên kết hoặc chia rẽ các cá nhân trong một tập thể, chúng ta cần xem xét vai trò của từng lựa chọn:

1. Nhu cầu: Nhu cầu là những đòi hỏi cơ bản của con người (ví dụ: nhu cầu sinh tồn, an toàn, xã hội, được tôn trọng, thể hiện bản thân). Nhu cầu có thể là động lực mạnh mẽ để cá nhân tìm kiếm sự liên kết (để cùng nhau đáp ứng nhu cầu) hoặc dẫn đến sự chia rẽ (khi nhu cầu mâu thuẫn hoặc cạnh tranh để được thỏa mãn). Tuy nhiên, nhu cầu thường là gốc rễ sâu xa hơn, và ở cấp độ tập thể, chúng thường được cụ thể hóa thành các mục tiêu hoặc quyền lợi mà cá nhân mong muốn đạt được.

2. Hứng thú: Hứng thú là sự quan tâm đặc biệt đến một đối tượng hoặc hoạt động nào đó. Hứng thú chung có thể tạo ra sự gắn kết, tạo điều kiện cho các cá nhân hợp tác và giao lưu. Tuy nhiên, hứng thú thường mang tính chất cá nhân và không phải lúc nào cũng đủ sức mạnh để định hình sâu sắc sự liên kết hay chia rẽ của cả một tập thể lớn, đặc biệt khi đối mặt với các vấn đề mang tính sống còn hoặc quyền lợi lớn.

3. Sở thích: Sở thích là những điều cá nhân ưa chuộng, có thể là giải trí, thể thao, nghệ thuật, v.v. Tương tự như hứng thú, sở thích chung có thể tạo điểm chung, làm cho các cá nhân dễ dàng kết nối hơn. Song, sở thích thường mang tính chất bề nổi và ít khi là yếu tố cốt lõi quyết định sự gắn bó hay xung đột nghiêm trọng trong một tập thể có mục tiêu chung hoặc lợi ích kinh tế, chính trị.

4. Lợi ích: Lợi ích là những điều mang lại giá trị, quyền lợi, sự thỏa mãn hoặc sự phát triển cho cá nhân hoặc nhóm. Khi các cá nhân hoặc nhóm có chung một lợi ích, họ sẽ tìm cách liên kết, hợp tác với nhau để bảo vệ hoặc đạt được lợi ích đó. Ngược lại, khi lợi ích của các cá nhân hoặc nhóm mâu thuẫn, họ sẽ phát sinh xung đột, cạnh tranh, thậm chí chia rẽ để bảo vệ lợi ích riêng của mình. Trong các mối quan hệ xã hội, kinh tế, chính trị, lợi ích luôn là động lực cốt lõi và trực tiếp nhất quyết định hành vi liên kết hay chia rẽ. Nhu cầu cũng thường được thể hiện qua việc tìm kiếm lợi ích. Do đó, lợi ích là yếu tố bao trùm và quan trọng nhất.

Kết luận: Trong các yếu tố được đưa ra, Lợi ích là yếu tố có vai trò quan trọng và trực tiếp nhất trong việc định hình sự liên kết hoặc chia rẽ các cá nhân trong một tập thể. Các yếu tố như nhu cầu, hứng thú, sở thích có thể góp phần, nhưng thường thông qua lăng kính của lợi ích cá nhân hoặc nhóm.

Câu hỏi yêu cầu chúng ta tìm ra lý do đúng nhất vì sao con người cần phải kiểm soát cảm xúc của bản thân. Đây là một câu hỏi liên quan đến trí tuệ cảm xúc và kỹ năng sống.

Phân tích các phương án:

* Phương án 0: "Vì nếu phản ứng một cách không kiểm soát với những điều xảy ra trái ý mình thì sẽ dễ dẫ n đến những hậu quả khó lường"
* Đánh giá: Đây là một lý do rất cốt lõi và toàn diện. Khi cảm xúc không được kiểm soát, đặc biệt là khi đối mặt với tình huống không như ý, con người dễ dàng hành động bộc phát, thiếu suy nghĩ. Những hành động này có thể dẫn đến các hậu quả nghiêm trọng và khó lường trước, ảnh hưởng tiêu cực đến bản thân, các mối quan hệ, công việc và sức khỏe tinh thần. Đây là lý do bao trùm nhiều khía cạnh khác.

* Phương án 1: "Vì đó là cách mà con người giữ gìn hình ảnh, uy tín của mình"
* Đánh giá: Lý do này đúng nhưng chưa phải là lý do bao quát và sâu sắc nhất. Việc giữ gìn hình ảnh, uy tín là một trong những *hậu quả tích cực* của việc kiểm soát cảm xúc tốt. Tuy nhiên, việc kiểm soát cảm xúc còn nhằm tránh những hậu quả tiêu cực khác chứ không chỉ riêng hình ảnh và uy tín.

* Phương án 2: "Vì người trưởng thành cần phải chịu trách nhiệm về thái độ, lời nói, hành động của mình"
* Đánh giá: Đây là một nguyên tắc đúng đắn của người trưởng thành. Kiểm soát cảm xúc là một công cụ thiết yếu giúp người trưởng thành thực hiện trách nhiệm này. Nếu không kiểm soát được cảm xúc, rất khó để chịu trách nhiệm về thái độ, lời nói và hành động. Tuy nhiên, câu hỏi tập trung vào *vì sao cần kiểm soát cảm xúc*, còn việc chịu trách nhiệm là một *mục tiêu* hoặc *yêu cầu* mà kiểm soát cảm xúc giúp đạt được.

* Phương án 3: "Vì sống trong xã hội, bất cứ ai cũng cần phải tôn trọng những quy tắc, quy định chung, không được hành động theo bản năng, bột phát"
* Đánh giá: Lý do này cũng đúng, đặc biệt nhấn mạnh khía cạnh xã hội. Hành động theo bản năng, bột phát do cảm xúc không được kiểm soát thường đi ngược lại các quy tắc và chuẩn mực xã hội, gây ra xung đột hoặc rắc rối. Tuy nhiên, lý do này chủ yếu tập trung vào khía cạnh xã hội, trong khi kiểm soát cảm xúc còn quan trọng đối với sự phát triển cá nhân và hạnh phúc nội tại.

Kết luận:
Phương án 0 là câu trả lời đúng nhất và bao quát nhất. Việc không kiểm soát được cảm xúc khi gặp điều trái ý là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến những phản ứng tiêu cực, gây ra những hậu quả khó lường trên nhiều phương diện của cuộc sống, từ cá nhân đến xã hội. Các phương án khác đều là những lý do đúng hoặc hệ quả của việc kiểm soát cảm xúc, nhưng không đầy đủ và cơ bản bằng phương án 0.