: Khi nhân viên cấp dưới được cấp trên giao một nhiệm vụ nằm ngoài phạm vi những công việc thường làm (không trong danh mục các công việc được tả khi phân công trách nhiệm) thì cấp dưới nên phản ứng như thế nào?

Trong môi trường làm việc, việc các đồng nghiệp có tính cách và sở thích khác nhau là điều hết sức bình thường và thậm chí còn là một yếu tố tích cực, mang lại sự đa dạng về quan điểm và cách tiếp cận vấn đề. Cách ứng xử chuyên nghiệp và hiệu quả nhất trong tình huống này là thể hiện sự tôn trọng đối với những khác biệt đó.

* Phương án 0: "Công kích những người bất đồng quan điểm, sở thích, v.v." là một hành vi hoàn toàn phi chuyên nghiệp và gây tổn hại nghiêm trọng đến mối quan hệ đồng nghiệp cũng như không khí chung của cả nhóm, dẫn đến xung đột và giảm năng suất làm việc. Do đó, đây là phương án sai.
* Phương án 1: "Lôi kéo những người cù ng quan điểm vào một nhóm để tạo sự đối lập" là hành động chia bè kết phái, tạo ra sự chia rẽ nội bộ và cạnh tranh không lành mạnh. Điều này phá vỡ tinh thần đoàn kết, cản trở sự hợp tác và phát triển chung của tổ chức. Do đó, đây là phương án sai.
* Phương án 3: "Yêu cầu mọi người phải làm theo mong muốn của mình" thể hiện sự độc đoán, thiếu tôn trọng quyền tự chủ và ý kiến cá nhân của người khác. Một nhà lãnh đạo hay một thành viên nhóm tốt luôn biết lắng nghe, dung hòa các ý kiến và tìm kiếm giải pháp chung thay vì áp đặt. Do đó, đây là phương án sai.
* Phương án 2: "Tôn trọng quan điểm và sở thích của từng người" là phương án đúng và là nguyên tắc vàng trong giao tiếp và làm việc nhóm. Việc tôn trọng sự khác biệt giúp xây dựng một môi trường làm việc hòa đồng, khuyến khích sự cởi mở, sáng tạo và tạo điều kiện cho mỗi cá nhân phát huy tối đa năng lực của mình. Khi mọi người cảm thấy được tôn trọng, họ sẽ sẵn lòng hợp tác, chia sẻ ý tưởng và giải quyết vấn đề cùng nhau hiệu quả hơn.

Mô hình cửa sổ Johari là một công cụ tâm lý giúp con người hiểu rõ hơn về bản thân và mối quan hệ với người khác thông qua bốn khu vực thông tin.

Các khu vực trong cửa sổ Johari bao gồm:
1. Vùng Mở (Open Area/Arena): Những điều tôi biết về bản thân và người khác cũng biết về tôi.
2. Vùng Mù (Blind Area): Những điều tôi không biết về bản thân nhưng người khác lại biết.
3. Vùng Kín (Hidden Area/Façade): Những điều tôi biết về bản thân nhưng không muốn người khác biết.
4. Vùng Không Biết (Unknown Area): Những điều chưa ai biết, kể cả tôi và người khác.

Để mở rộng Vùng Mở (tức là tăng cường sự hiểu biết về bản thân và cải thiện giao tiếp), mô hình Johari nhấn mạnh hai quá trình tương tác chính:
* Tự bộc lộ (Self-disclosure): Là việc chia sẻ thông tin, cảm xúc, suy nghĩ của bản thân cho người khác. Hành động này giúp thu hẹp Vùng Kín.
* Đón nhận thông tin phản hồi (Feedback): Là việc lắng nghe và tiếp nhận những nhận xét, góp ý từ người khác về bản thân mình. Hành động này giúp thu hẹp Vùng Mù.

Phân tích các phương án:
* Phương án A (Chân thành lắng nghe ý kiến góp ý từ người khác): Đây là một phần của quá trình "đón nhận thông tin phản hồi", nhưng chưa đủ bao quát toàn bộ cách thức tương tác trong mô hình Johari để hiểu về bản thân, vì nó thiếu phần "tự bộc lộ".
* Phương án B (Tiếp nhận thông tin nhiều chiều từ bên ngoài): Phương án này quá chung chung, không đặc trưng cho mô hình Johari. "Thông tin nhiều chiều" có thể bao gồm nhiều loại thông tin khác nhau, không nhất thiết là phản hồi cá nhân.
* Phương án C (Tự bộc lộ và đón nhận thông tin phản hồi): Đây là đáp án chính xác nhất. Hai quá trình "tự bộc lộ" và "đón nhận thông tin phản hồi" là hai cơ chế cốt lõi trong mô hình cửa sổ Johari để mở rộng Vùng Mở, từ đó tăng cường sự hiểu biết về bản thân và cải thiện hiệu quả giao tiếp, tương tác với người khác.
* Phương án D (Tích cực giao lưu hợp tác với người khác): Đây là một hành vi xã hội tích cực nhưng không mô tả cụ thể cơ chế tâm lý mà mô hình Johari đề xuất để hiểu về bản thân thông qua tương tác.

Vì vậy, cách thức toàn diện nhất để con người tương tác với người khác nhằm hiểu về bản thân theo mô hình Johari là thông qua việc tự bộc lộ bản thân và đón nhận thông tin phản hồi.

Mô hình cửa sổ Johari là một công cụ tâm lý học được phát triển bởi Joseph Luft và Harry Ingham (ghép tên thành Johari) vào năm 1955. Mô hình này giúp con người hiểu rõ hơn về bản thân và mối quan hệ với người khác thông qua bốn vùng (cửa sổ):

1. Phần công khai (Open Area/Arena): Là những thông tin (cảm xúc, thái độ, hành vi, động lực, v.v.) mà cả bản thân và người khác đều biết. Đây là vùng của sự tự nhận thức và giao tiếp cởi mở. Mục tiêu của phát triển bản thân trong mô hình Johari là mở rộng vùng này.
2. Phần mù (Blind Area/Spot): Là những thông tin về bản thân mà người khác biết nhưng bản thân lại không nhận ra. Phần này thường được khám phá thông qua phản hồi (feedback) từ người khác.
3. Phần che giấu (Hidden Area/Façade): Là những thông tin về bản thân mà bản thân biết nhưng lại che giấu không cho người khác biết. Phần này được thu hẹp thông qua việc tự bộc lộ (self-disclosure) và chia sẻ với người khác.
4. Phần không biết (Unknown Area): Là những thông tin về bản thân mà cả bản thân và người khác đều không biết. Đây có thể là những tài năng tiềm ẩn, cảm xúc bị kìm nén, hay những trải nghiệm chưa được khám phá. Phần này có thể được thu hẹp thông qua việc tự khám phá (self-discovery) hoặc trải nghiệm mới.

Mục tiêu chính của việc sử dụng mô hình Johari trong phát triển bản thân và cải thiện các mối quan hệ là mở rộng Phần công khai. Khi Phần công khai càng lớn, điều đó có nghĩa là cá nhân càng tự nhận thức rõ ràng hơn về bản thân và càng cởi mở, minh bạch hơn trong giao tiếp với người khác, từ đó xây dựng được mối quan hệ tốt đẹp và hiệu quả hơn. Việc mở rộng Phần công khai đạt được bằng cách giảm bớt ba vùng còn lại thông qua việc nhận phản hồi từ người khác (giảm Phần mù), tự bộc lộ bản thân (giảm Phần che giấu) và tự khám phá (giảm Phần không biết).

Do đó, để phát triển bản thân, con người cần chú trọng mở rộng Phần công khai, bởi đây là biểu hiện của sự tự nhận thức và giao tiếp hiệu quả.

Kiểu đàm phán nguyên tắc (Principled Negotiation) hay còn gọi là phương pháp đàm phán Harvard, là một phương pháp tiếp cận đàm phán hiệu quả được phát triển bởi Roger Fisher và William Ury trong cuốn sách "Getting to Yes". Phương pháp này tập trung vào việc tìm kiếm giải pháp cùng có lợi dựa trên các nguyên tắc khách quan, thay vì chỉ chăm chăm vào lập trường của mỗi bên. Các đặc điểm cốt lõi của kiểu đàm phán nguyên tắc bao gồm:

* Tách biệt con người ra khỏi vấn đề (Separate the people from the problem): Tức là, các bên nên giải quyết vấn đề khách quan chứ không để cảm xúc cá nhân hay mối quan hệ làm ảnh hưởng đến quá trình đàm phán. Điều này phù hợp với phương án (0) "Tách biệt cảm xúc và công việc".
* Tập trung vào lợi ích, không phải lập trường (Focus on interests, not positions): Thay vì giữ vững các lập trường cứng nhắc, các bên nên tìm hiểu sâu sắc về lợi ích thực sự ẩn sau các lập trường đó để tìm kiếm điểm chung và giải pháp sáng tạo. Điều này phù hợp với phương án (2) "Hai bên tập trung vào lợi ích thực sự chứ không cố giữ lấy lập trường".
* Tìm kiếm các phương án cùng có lợi (Invent options for mutual gain): Khuyến khích việc đưa ra nhiều lựa chọn khác nhau để mở rộng khả năng tìm kiếm giải pháp tối ưu cho cả hai bên, trước khi quyết định. Việc "chỉ đưa ra một phương án duy nhất để lựa chọn" như phương án (3) hoàn toàn trái ngược với nguyên tắc này, vì nó hạn chế sự sáng tạo và linh hoạt trong tìm kiếm giải pháp.
* Sử dụng các tiêu chuẩn khách quan (Insist on using objective criteria): Các thỏa thuận nên dựa trên những tiêu chí công bằng, khách quan và độc lập với ý chí của các bên, như giá thị trường, luật pháp, tiền lệ, v.v. Điều này phù hợp với phương án (1) "Kết quả của thỏa thuận dựa vào những tiêu chuẩn khách quan".

Phân tích các phương án:
* Phương án (0) "Tách biệt cảm xúc và công việc": Đây là một trong bốn nguyên tắc cơ bản của đàm phán nguyên tắc. Mục đích là để tập trung vào vấn đề cần giải quyết, tránh xung đột cá nhân.
* Phương án (1) "Kết quả của thỏa thuận dựa vào những tiêu chuẩn khách quan": Đây cũng là một nguyên tắc quan trọng, đảm bảo tính công bằng và hợp lý của thỏa thuận, dựa trên các căn cứ độc lập với ý chí chủ quan của các bên.
* Phương án (2) "Hai bên tập trung vào lợi ích thực sự chứ không cố giữ lấy lập trường": Đây là nguyên tắc cốt lõi, giúp các bên vượt qua sự đối đầu về lập trường để hiểu được động cơ sâu xa và nhu cầu thật sự của nhau, từ đó tìm ra giải pháp đáp ứng được lợi ích của cả hai.
* Phương án (3) "Chỉ đưa ra một phương án duy nhất để lựa chọn": Đây KHÔNG phải là đặc điểm của kiểu đàm phán nguyên tắc. Ngược lại, đàm phán nguyên tắc khuyến khích việc tạo ra nhiều lựa chọn đa dạng (invent options for mutual gain) trước khi đưa ra quyết định cuối cùng, nhằm tối đa hóa khả năng đạt được lợi ích chung. Việc chỉ đưa ra một phương án duy nhất thường là dấu hiệu của đàm phán theo kiểu cứng rắn, áp đặt lập trường, hoặc đàm phán vị thế (positional bargaining) chứ không phải đàm phán nguyên tắc.

Do đó, phương án KHÔNG phải là đặc điểm của kiểu đàm phán nguyên tắc là "Chỉ đưa ra một phương án duy nhất để lựa chọn".

Để xác định một người thực sự có khả năng kiểm soát cảm xúc của bản thân, chúng ta cần hiểu rõ bản chất của việc kiểm soát cảm xúc. Kiểm soát cảm xúc không phải là việc dập tắt hay chối bỏ cảm xúc, mà là khả năng nhận biết, hiểu, và điều chỉnh phản ứng của bản thân trước các tình huống khác nhau một cách lành mạnh và hiệu quả.

* Phương án 0: "Kiềm chế sự bốc đồng của bản thân"
Đây là một khía cạnh quan trọng của kiểm soát cảm xúc. Kiềm chế sự bốc đồng giúp ngăn chặn những hành vi không mong muốn dưới tác động của cảm xúc mạnh. Tuy nhiên, nó mới chỉ là một phần của sự kiểm soát, chủ yếu liên quan đến việc *không hành động* theo cảm xúc tiêu cực. Một người kiểm soát cảm xúc tốt không chỉ kiềm chế mà còn biết cách xử lý cảm xúc bên trong.

* Phương án 1: "Dằn vặt bản thân, đau đầu mất ngủ"
Đây là biểu hiện rõ ràng của việc thiếu khả năng kiểm soát cảm xúc. Những cảm xúc tiêu cực không được giải tỏa hoặc quản lý đúng cách sẽ dẫn đến căng thẳng, lo âu, ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất và tinh thần.

* Phương án 2: "Giữ bình tĩnh trước mọi bất ngờ xảy ra"
Đây là phương án đúng nhất và toàn diện nhất. Khả năng giữ bình tĩnh trước mọi bất ngờ cho thấy một người có sự ổn định về mặt cảm xúc, có thể duy trì sự cân bằng nội tâm ngay cả khi đối mặt với các tình huống khó khăn, áp lực hoặc không lường trước được. Điều này bao hàm việc họ không để cảm xúc tiêu cực (như sợ hãi, tức giận, lo lắng) lấn át, mà thay vào đó, họ có thể suy nghĩ rõ ràng và đưa ra những quyết định hợp lý. Đây là biểu hiện của sự tự chủ và khả năng quản lý phản ứng cảm xúc một cách chủ động và hiệu quả.

* Phương án 3: "Giữ bề ngoài bình thản, cố gắng sự khó chịu bên trong"
Phương án này mô tả hành vi kìm nén cảm xúc, hay còn gọi là *kiềm chế bên ngoài* mà không thực sự *kiểm soát* bên trong. Kìm nén có thể giúp duy trì vẻ ngoài điềm tĩnh trong thời gian ngắn, nhưng nó không giải quyết được cảm xúc tiêu cực gốc rễ và có thể gây hại cho sức khỏe tâm lý về lâu dài. Một người thực sự kiểm soát cảm xúc sẽ quản lý và xử lý được sự khó chịu bên trong, thay vì chỉ cố gắng che giấu nó.