Xác định cặp khái niệm có quan hệ bao hàm (lệ thuộc) trong các cặp khái niệm sau:

Câu 28:

Cho định nghĩa khái niệm: "Hàng hoá là sản phẩm của lao động”. Định nghĩa trên vi phạm quy tắc nào trong các quy tắc định nghĩa khái niệm. Hãy chọn phương án đúng:

Lời giải:

Đáp án đúng: B

Định nghĩa "Hàng hoá là sản phẩm của lao động" là một định nghĩa quá rộng. Vì không phải mọi sản phẩm của lao động đều là hàng hoá. Ví dụ, sản phẩm được tạo ra để tự tiêu dùng, tự cung tự cấp thì không được coi là hàng hoá. Hàng hoá phải là sản phẩm của lao động, thoả mãn nhu cầu của người khác thông qua trao đổi, mua bán. Do đó, định nghĩa này vi phạm quy tắc định nghĩa quá rộng.

Câu 29:

Có người định nghĩa: “Ôtô là phương tiện giao thông cơ giới”. Hỏi: Định nghĩa trên vi phạm quy tắc nào trong các quy tắc định nghĩa ghi dưới đây:

Lời giải:

Đáp án đúng: C

Định nghĩa "Ôtô là phương tiện giao thông cơ giới" vi phạm quy tắc "Định nghĩa phải cân đối". Vì định nghĩa này quá rộng, nó bao gồm cả các phương tiện khác ngoài ôtô (ví dụ: xe máy, xe tải, tàu hỏa,...). Một định nghĩa cân đối phải chỉ ra được sự khác biệt cốt yếu giữa ôtô và các phương tiện giao thông cơ giới khác.

Câu 30:

Khái niệm “Doanh nghiệp” được phân chia thành: “Doanh nghiệp lớn”; “Doanh nghiệp vừa”; “Doanh nghiệp nhỏ”; “Doanh nghiệp tư nhân”. Hãy xác định những quy tắc mà sự phân chia nói trên đã vi phạm:

Lời giải:

Đáp án đúng: D

Phân tích các quy tắc phân chia:

* Không được thay đổi cơ sở phân chia: Trong trường hợp này, cơ sở phân chia không nhất quán. "Doanh nghiệp lớn", "Doanh nghiệp vừa", "Doanh nghiệp nhỏ" dựa trên quy mô (vốn, nhân sự, doanh thu), trong khi "Doanh nghiệp tư nhân" dựa trên hình thức sở hữu. Như vậy, quy tắc này bị vi phạm.
* Các bộ phận thu được sau khi phân chia phải loại trừ nhau: Các khái niệm "Doanh nghiệp lớn", "Doanh nghiệp vừa", "Doanh nghiệp nhỏ" có thể loại trừ nhau (một doanh nghiệp không thể đồng thời vừa lớn vừa nhỏ), nhưng "Doanh nghiệp tư nhân" có thể là một doanh nghiệp lớn, vừa hoặc nhỏ. Do đó, quy tắc này bị vi phạm.
* Phân chia phải cân đối: Phân chia cân đối có nghĩa là các bộ phận sau phân chia nên có ý nghĩa tương đương về mặt nào đó (ví dụ, số lượng doanh nghiệp trong mỗi loại không quá chênh lệch). Tuy nhiên, quy tắc này không rõ ràng bị vi phạm, vì chúng ta không có thông tin về số lượng doanh nghiệp trong từng loại.

Vì cả hai quy tắc "Không được thay đổi cơ sở phân chia" và "Các bộ phận thu được sau khi phân chia phải loại trừ nhau" đều bị vi phạm, và câu hỏi yêu cầu xác định *những* quy tắc bị vi phạm, nên đáp án chính xác nhất là "Vi phạm cả 3 quy tắc", mặc dù quy tắc "Phân chia phải cân đối" không chắc chắn có bị vi phạm hay không. Đề bài có thể đang ngụ ý về sự cân đối về mặt bản chất khi phân loại.

Câu 31:

Định nghĩa sau đây sai vì đã vi phạm quy tắc nào? “Sinh viên không phải là học sinh”:

Lời giải:

Đáp án đúng: C

Định nghĩa "Sinh viên không phải là học sinh" sai vì nó sử dụng hình thức phủ định. Một định nghĩa tốt nên khẳng định đối tượng là gì, thay vì nó không phải là gì. Việc sử dụng phủ định khiến định nghĩa trở nên mơ hồ và không cung cấp thông tin rõ ràng về bản chất của sinh viên. Các lựa chọn khác như rõ ràng, chính xác, ngắn gọn, cân đối, và luẩn quẩn không phải là lỗi chính trong định nghĩa này.

Câu 32:

Trong các khái niệm sau khái niệm nào có nội hàm ít dấu hiệu nhất:

Lời giải:

Đáp án đúng: D

Khái niệm có nội hàm ít dấu hiệu nhất là khái niệm rộng nhất, bao hàm nhiều đối tượng nhất. Trong các phương án, "Nhà kinh doanh" là khái niệm chung nhất, bao gồm tất cả các hoạt động kinh doanh nói chung. Các khái niệm còn lại đều hẹp hơn: "Người kinh doanh hàng nhập khẩu" chỉ kinh doanh hàng nhập khẩu, "Người tiếp thị" chỉ làm công việc tiếp thị, "Giám đốc doanh nghiệp" chỉ người quản lý doanh nghiệp.

Câu 33:

Phép phân chia khái niệm sau đây sai vì đã vi phạm quy tắc nào: Hàng hoá gồm hàng xuất khẩu, hàng nhập khẩu, hàng tiêu dùng:

Lời giải: