Theo Bộ luật Dân sự năm 2015, Toà án có được từ chối giải quyết vụ, việc dân sự vì lý do chưa có điều luật để áp dụng hay không?

Câu hỏi kiểm tra kiến thức về quy định thời hạn biệt tích để Tòa án có thể tuyên bố một người mất tích theo Bộ luật Dân sự năm 2015. Theo Điều 68 Bộ luật Dân sự năm 2015, thời hạn biệt tích là 02 năm liền trở lên, sau đó Tòa án mới có thể tuyên bố mất tích theo yêu cầu của người có quyền, lợi ích liên quan, sau khi đã áp dụng các biện pháp thông báo, tìm kiếm mà vẫn không có tin tức xác thực về sự còn sống hay đã chết của người đó. Phương án 1 mô tả đầy đủ và chính xác quy định này, bao gồm cả điều kiện về thời gian, các biện pháp tìm kiếm và yêu cầu của người có quyền lợi liên quan. Các phương án 2 và 3 đưa ra thời hạn biệt tích dài hơn (03 năm và 04 năm) mà không đúng với quy định của pháp luật.

Câu hỏi này kiểm tra kiến thức về năng lực pháp luật dân sự của pháp nhân theo quy định của Bộ luật Dân sự năm 2015. Năng lực pháp luật dân sự là khả năng của một chủ thể có quyền, nghĩa vụ dân sự. Theo quy định tại Điều 85 Bộ luật Dân sự năm 2015, năng lực pháp luật dân sự của pháp nhân phát sinh từ thời điểm pháp nhân được thành lập. Pháp nhân có năng lực pháp luật dân sự không bị hạn chế, trừ trường hợp Bộ luật Dân sự năm 2015, luật khác có liên quan quy định khác. Do đó, phương án 3 là đáp án chính xác nhất vì nó bao hàm cả nguyên tắc chung và các trường hợp ngoại lệ được pháp luật quy định.

Câu hỏi kiểm tra kiến thức về các trường hợp chấm dứt tồn tại của pháp nhân theo quy định của Bộ luật Dân sự năm 2015. Phương án 1 liệt kê một số trường hợp như hợp nhất, sáp nhập, chia, chuyển đổi hình thức, giải thể pháp nhân. Tuy nhiên, đây chưa phải là danh mục đầy đủ. Phương án 3 "Bị hạn chế năng lực pháp luật dân sự" không phải là trường hợp chấm dứt tồn tại của pháp nhân mà là một tình trạng pháp lý có thể xảy ra. Phương án 2 liệt kê các trường hợp như hợp nhất, sáp nhập, chia, chuyển đổi hình thức, giải thể pháp nhân theo quy định của BLDS, và bổ sung thêm trường hợp "Bị tuyên bố phá sản theo quy định của pháp luật về phá sản". Theo Điều 93 Bộ luật Dân sự 2015, pháp nhân chấm dứt tồn tại trong các trường hợp sau: 1. Theo quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền, nếu pháp nhân không còn đủ các điều kiện để tồn tại theo quy định của pháp luật. 2. Theo quyết định giải thể của pháp nhân. 3. Hết thời hạn ghi trong điều lệ hoặc theo quyết định giải thể, hoãn thi hành án của cơ quan nhà nước có thẩm quyền. 4. Bị tuyên bố phá sản theo quy định của pháp luật. Như vậy, phương án 2 bao gồm các trường hợp chính theo quy định của pháp luật dân sự và pháp luật về phá sản, là đáp án đầy đủ và chính xác nhất trong các lựa chọn được đưa ra.

Câu hỏi này kiểm tra kiến thức về khái niệm "tài sản" theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015. Để trả lời đúng, cần hiểu rõ định nghĩa và phạm vi của tài sản được pháp luật công nhận. Phương án 1 đưa ra một định nghĩa khá đầy đủ nhưng chưa bao quát hết các khía cạnh. Phương án 2 chỉ định nghĩa tài sản là bất động sản, là quá hẹp và sai. Phương án 3 định nghĩa tài sản bao gồm vật, tiền, giấy tờ có giá, quyền tài sản, đồng thời phân chia rõ tài sản thành bất động sản và động sản, và còn chỉ ra tài sản có thể là hiện có hoặc hình thành trong tương lai. Đây là định nghĩa đầy đủ và chính xác nhất theo quy định của pháp luật dân sự Việt Nam hiện hành (Điều 105 Bộ luật Dân sự 2015).

Câu hỏi này kiểm tra kiến thức về trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong lĩnh vực môi trường. Theo quy định của pháp luật Việt Nam, chủ thể gây ô nhiễm môi trường mà dẫn đến thiệt hại thì có trách nhiệm bồi thường. Tuy nhiên, mức độ và điều kiện bồi thường phụ thuộc vào lỗi của chủ thể gây ô nhiễm. Cụ thể:

- Phương án 1: "Ngay cả khi không có lỗi" là không chính xác. Mặc dù một số trường hợp ô nhiễm có thể được xem là trách nhiệm dân sự nghiêm ngặt (strict liability), nhưng trong pháp luật môi trường Việt Nam, lỗi vẫn là yếu tố quan trọng để xác định trách nhiệm.

- Phương án 2: "Chỉ với lỗi vô ý khi vận hành quy trình sản xuất gây ô nhiễm" là chưa đầy đủ. Lỗi vô ý là một dạng lỗi, nhưng không loại trừ trách nhiệm trong các trường hợp khác.

- Phương án 3: "Khi có lỗi cố ý của người gây thiệt hại" là một phần của trách nhiệm, nhưng không phải là điều kiện duy nhất. Trách nhiệm bồi thường còn có thể phát sinh cả khi có lỗi vô ý.

- Pháp luật về môi trường Việt Nam quy định trách nhiệm bồi thường thiệt hại về môi trường phát sinh khi có hành vi (hành động hoặc không hành động) trái pháp luật gây ô nhiễm, suy thoái môi trường, dẫn đến thiệt hại. Mức độ bồi thường phụ thuộc vào mức độ lỗi của chủ thể gây thiệt hại (cố ý hoặc vô ý) và mức độ thiệt hại. Tuy nhiên, câu hỏi được đặt ra có thể hiểu theo hướng chung nhất về trách nhiệm, và trong các phương án đưa ra, không có phương án nào phản ánh đầy đủ và chính xác nhất quy định pháp luật về trách nhiệm bồi thường thiệt hại về môi trường khi có lỗi. Tuy nhiên, nếu xét trên khía cạnh phổ biến nhất, lỗi là căn cứ cơ bản để xác định trách nhiệm. Giữa phương án 2 và 3, phương án 3 nhấn mạnh vào lỗi cố ý, là căn cứ rõ ràng nhất để buộc bồi thường. Tuy nhiên, thực tế, lỗi vô ý cũng dẫn đến trách nhiệm. Do đó, không có phương án nào hoàn toàn đúng. Tuy nhiên, trong bối cảnh câu hỏi và các lựa chọn, cần chọn đáp án gần đúng nhất hoặc diễn đạt theo hướng quy định pháp luật. Nếu hiểu câu hỏi là "Khi nào thì chủ thể phải bồi thường", thì cần xét đến lỗi. Pháp luật Việt Nam về bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng nói chung và bồi thường thiệt hại về môi trường nói riêng, đều dựa trên căn cứ là hành vi trái pháp luật, có lỗi, có thiệt hại và có quan hệ nhân quả giữa hành vi và thiệt hại. Tuy nhiên, một số trường hợp đặc biệt có thể áp dụng trách nhiệm theo chế độ trách nhiệm nghiêm ngặt (không cần chứng minh lỗi). Nhưng nhìn chung, lỗi là yếu tố quan trọng. Trong các phương án trên, "Khi có lỗi cố ý của người gây thiệt hại" là một căn cứ quan trọng để buộc bồi thường. Tuy nhiên, luật bảo vệ môi trường 2020 quy định "Tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm quy định của Luật này mà gây ô nhiễm, suy thoái môi trường thì phải bồi thường thiệt hại theo quy định của pháp luật.". Việc chứng minh lỗi sẽ ảnh hưởng đến mức độ bồi thường, nhưng hành vi gây ô nhiễm đã đủ căn cứ để yêu cầu bồi thường. Tuy nhiên, để phân biệt các phương án, ta cần xem xét kỹ lưỡng. Phương án 1 sai vì thường cần chứng minh lỗi hoặc có quy định đặc biệt. Phương án 2 giới hạn quá hẹp vào "lỗi vô ý khi vận hành quy trình sản xuất". Phương án 3 chỉ đề cập "lỗi cố ý", bỏ qua lỗi vô ý. Do đó, không có phương án nào hoàn toàn chính xác theo cách hiểu pháp lý đầy đủ nhất. Tuy nhiên, nếu buộc phải chọn một, thì lỗi là căn cứ cơ bản. Xét về mặt thực tế pháp lý, hành vi gây ô nhiễm môi trường đã đủ căn cứ để yêu cầu bồi thường, và lỗi của người gây ô nhiễm sẽ được xem xét để xác định mức độ bồi thường. Tuy nhiên, trong câu hỏi trắc nghiệm này, các phương án đều có điểm chưa hoàn thiện. Giả sử câu hỏi muốn nhấn mạnh yếu tố lỗi như là căn cứ quan trọng nhất để xác định trách nhiệm. Trong trường hợp này, lỗi cố ý (phương án 3) là một trường hợp rõ ràng. Tuy nhiên, không có phương án nào bao gồm cả lỗi cố ý và vô ý hoặc nói về trách nhiệm theo nguyên tắc nghiêm ngặt. Nếu ta diễn giải lại câu hỏi và các phương án theo Luật Bảo vệ Môi trường 2020, thì tổ chức, cá nhân có hành vi gây ô nhiễm, suy thoái môi trường thì phải bồi thường thiệt hại. Việc chứng minh lỗi sẽ là yếu tố để xác định trách nhiệm. Trong các phương án được đưa ra, không có phương án nào hoàn toàn bao quát hết quy định. Tuy nhiên, nếu xem xét theo hướng thông thường của trách nhiệm dân sự, thì lỗi là yếu tố quan trọng. Trong trường hợp này, "Khi có lỗi cố ý của người gây thiệt hại" (phương án 3) là một trường hợp có trách nhiệm bồi thường rõ ràng. Tuy nhiên, không có phương án nào đề cập đến lỗi vô ý hoặc trách nhiệm không cần chứng minh lỗi. Do đó, câu hỏi này có thể được coi là có đáp án chưa thật sự hoàn hảo. Tuy nhiên, nếu phải chọn một đáp án phản ánh căn cứ pháp lý phổ biến nhất cho việc bồi thường, thì lỗi là yếu tố trung tâm. Và lỗi cố ý là trường hợp nghiêm trọng nhất. Tuy nhiên, theo Luật Bảo vệ môi trường 2020, Điều 183 quy định về bồi thường thiệt hại như sau: "Tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm quy định của Luật này mà gây ô nhiễm, suy thoái môi trường thì phải bồi thường thiệt hại theo quy định của pháp luật.". Điều này hàm ý rằng chỉ cần có hành vi vi phạm và gây thiệt hại thì đã có trách nhiệm bồi thường, việc chứng minh lỗi sẽ ảnh hưởng đến mức độ bồi thường. Do đó, "Ngay cả khi không có lỗi" (phương án 1) có thể được xem là gần đúng nhất trong một số trường hợp, nhưng pháp luật không nói rõ là "ngay cả khi không có lỗi". Tuy nhiên, việc quy định "phải bồi thường thiệt hại" khi "gây ô nhiễm, suy thoái môi trường" có thể được hiểu là áp dụng chế độ trách nhiệm nghiêm ngặt trong một số trường hợp. Tuy nhiên, nếu xét các phương án đưa ra, phương án 1 là hợp lý nhất nếu diễn giải luật theo hướng trách nhiệm nghiêm ngặt trong các trường hợp gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. Nhưng vì không có sự phân biệt rõ ràng, và phương án 1 nói "Ngay cả khi không có lỗi" là một cách diễn đạt có thể gây nhầm lẫn. Tuy nhiên, xét trong bối cảnh các câu hỏi trắc nghiệm, đôi khi đáp án gần đúng nhất được chấp nhận. Nếu không có lỗi thì không có trách nhiệm bồi thường dân sự thông thường. Tuy nhiên, trong lĩnh vực môi trường, có thể có những quy định đặc thù. Giả sử câu hỏi đang kiểm tra về nguyên tắc chung của trách nhiệm bồi thường thiệt hại về môi trường, thì yếu tố lỗi vẫn đóng vai trò quan trọng. Nhưng pháp luật về môi trường Việt Nam (Luật Bảo vệ môi trường 2020) quy định tại Điều 183: "Tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm quy định của Luật này mà gây ô nhiễm, suy thoái môi trường thì phải bồi thường thiệt hại theo quy định của pháp luật.". Điều này có nghĩa là chỉ cần có hành vi vi phạm quy định pháp luật về môi trường và gây ra thiệt hại thì đã phát sinh trách nhiệm bồi thường. Việc chứng minh lỗi của chủ thể gây thiệt hại sẽ ảnh hưởng đến việc xác định mức độ bồi thường, nhưng không phải là điều kiện tiên quyết để xác định có trách nhiệm bồi thường hay không. Do đó, phương án 1 "Ngay cả khi không có lỗi" là phù hợp nhất với tinh thần của quy định pháp luật hiện hành về bồi thường thiệt hại môi trường, vì nó nhấn mạnh vào hành vi gây ô nhiễm/suy thoái môi trường và thiệt hại, chứ không chỉ phụ thuộc vào yếu tố lỗi. Tuy nhiên, cần lưu ý là việc suy luận này dựa trên cách hiểu và diễn giải quy định, và câu hỏi có thể có nhiều cách hiểu khác nhau tùy thuộc vào ngữ cảnh giảng dạy cụ thể. Nhưng với văn bản luật như vậy, phương án 1 là khả dĩ nhất.