Một quốc gia có 50 triệu người đủ 15 tuổi trở lên, trong đó có 24 triệu người có việc làm và 6 triệu người thất nghiệp. Tỷ lệ thất nghiệp là?

Khi thu nhập không từ lao động tăng lên trong khi mức tiền công giữ nguyên, điều này có nghĩa là người tiêu dùng có nhiều tiền hơn để chi tiêu mà không cần phải làm việc thêm giờ. Điều này sẽ làm tăng khả năng mua cả hàng hóa tiêu dùng và thời gian nghỉ ngơi. Vì mức tiền công không đổi, độ dốc của đường ngân sách (tỷ lệ giữa giá của hàng hóa tiêu dùng và giá của thời gian nghỉ ngơi) không thay đổi. Do đó, đường ngân sách sẽ dịch chuyển song song lên trên, cho thấy người tiêu dùng có thể mua nhiều hàng hóa tiêu dùng và thời gian nghỉ ngơi hơn.

Câu hỏi này liên quan đến ảnh hưởng thay thế (substitution effect) trong kinh tế học lao động. Khi tiền công tăng lên, người lao động đối mặt với hai ảnh hưởng chính: ảnh hưởng thay thế và ảnh hưởng thu nhập.

Ảnh hưởng thay thế xảy ra khi tiền công tăng khiến cho việc nghỉ ngơi trở nên đắt đỏ hơn (vì mất đi khoản thu nhập tiềm năng từ việc làm). Do đó, người lao động có xu hướng thay thế thời gian nghỉ ngơi bằng thời gian làm việc để kiếm thêm thu nhập. Điều này dẫn đến việc họ làm việc nhiều hơn.

Phân tích các đáp án:

• Đáp án A sai vì nó mô tả một tình huống ngược lại, khi người lao động muốn thay thế việc làm bằng nghỉ ngơi.
• Đáp án B sai vì nó cũng mô tả một tình huống ngược lại, khi người lao động muốn thay thế nghỉ ngơi bằng làm việc, nhưng không đúng với ảnh hưởng thay thế khi tiền công tăng.
• Đáp án C đúng vì nó chính xác mô tả ảnh hưởng thay thế: khi tiền công tăng, nghỉ ngơi trở nên đắt đỏ hơn so với tiêu dùng (tức là làm việc và kiếm tiền), do đó người lao động sẽ làm việc nhiều hơn.
• Đáp án D sai vì nó không phản ánh chính xác ảnh hưởng thay thế.

Câu hỏi yêu cầu tìm yếu tố không làm tăng thu nhập ngoài lao động.

• A. Thuế thu nhập cá nhân giảm: Khi thuế thu nhập cá nhân giảm, người lao động sẽ giữ lại được phần thu nhập lớn hơn sau thuế. Tuy nhiên, phần thu nhập tăng thêm này có được là do giảm thuế, bản chất vẫn là từ thu nhập lao động (tiền lương, tiền công), không phải thu nhập ngoài lao động.
• B. Nhận nhiều tiền cổ tức hơn trước: Cổ tức là khoản tiền được chia từ lợi nhuận của công ty cho các cổ đông. Đây là một hình thức thu nhập thụ động, hay còn gọi là thu nhập ngoài lao động.
• C. Thu nhập của vợ/chồng tăng lên: Thu nhập của vợ/chồng, dù là từ lao động hay ngoài lao động, đều có thể ảnh hưởng đến tổng thu nhập của gia đình. Tuy nhiên, ở đây, ta xét ảnh hưởng đến thu nhập của bản thân người được hỏi. Nếu thu nhập của vợ/chồng tăng lên do các yếu tố ngoài lao động, thì đó cũng được coi là thu nhập ngoài lao động (của vợ/chồng).
• D. Nhận thừa kế từ người thân: Thừa kế là việc nhận tài sản từ người đã mất. Đây là một khoản thu nhập thụ động, hoàn toàn không liên quan đến lao động.

Như vậy, đáp án đúng là A vì giảm thuế thu nhập cá nhân làm tăng thu nhập sau thuế từ lương (tức thu nhập từ lao động), chứ không phải thu nhập ngoài lao động.