Tháng 2 năm 2006 Công ty Lương thực miền Nam xuất khẩu 1000 tấn gạo trị giá 200 nghìn USD được thu hoạch từ năm 2005. Theo cách tiếp cận chi tiêu giao dịch đó được tính vào GDP của Việt Nam năm 2006 như thế nào?

Ngân sách cơ cấu (structural budget) phản ánh tình trạng ngân sách nếu nền kinh tế hoạt động ở mức sản lượng tiềm năng. Thặng dư ngân sách cơ cấu có nghĩa là ở mức sản lượng tiềm năng, thu ngân sách lớn hơn chi ngân sách. Tuy nhiên, ngân sách thực tế bị thâm hụt, nghĩa là thu ngân sách thực tế nhỏ hơn chi ngân sách thực tế. Điều này chỉ ra rằng sản lượng thực tế đang thấp hơn sản lượng tiềm năng, và chính phủ đang thực hiện chính sách tài khóa mở rộng (chi tiêu nhiều hơn hoặc giảm thuế) để kích thích nền kinh tế. Do đó, đáp án chính xác là "Chính phủ đang thực hiện chính sách tài khoá mở rộng trong khi sản lượng thực tế đang thấp hơn mức tiềm năng."

Chính sách tài khóa mở rộng (tăng chi tiêu chính phủ hoặc giảm thuế) có hiệu quả kích thích tăng trưởng kinh tế trong ngắn hạn khi:

* MPS (Marginal Propensity to Save - Khuynh hướng tiết kiệm cận biên) nhỏ: Khi MPS nhỏ, khuynh hướng tiêu dùng cận biên (MPC) lớn. Điều này có nghĩa là khi thu nhập tăng thêm, người dân có xu hướng tiêu dùng nhiều hơn và tiết kiệm ít hơn. Do đó, tác động của chính sách tài khóa mở rộng lên tổng cầu sẽ lớn hơn, giúp kích thích tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ hơn.
* MPM (Marginal Propensity to Import - Khuynh hướng nhập khẩu cận biên) nhỏ: Khi MPM nhỏ, một phần lớn hơn của thu nhập tăng thêm sẽ được chi tiêu cho hàng hóa và dịch vụ trong nước, thay vì nhập khẩu. Điều này giúp tăng tổng cầu trong nước và kích thích tăng trưởng kinh tế.
* Đường tổng cung rất thoải: Khi đường tổng cung (AS) thoải, nền kinh tế có nhiều khả năng đáp ứng sự gia tăng trong tổng cầu (AD) mà không gây ra lạm phát đáng kể. Điều này cho phép chính sách tài khóa mở rộng có tác động lớn hơn đến sản lượng và việc làm.

Vì cả ba điều kiện trên đều làm tăng hiệu quả của chính sách tài khóa mở rộng, đáp án đúng là "Tất cả các câu trên".

Phân tích:

* Chi phí cơ hội: Chi phí cơ hội của việc sản xuất một hàng hóa là số lượng hàng hóa khác phải từ bỏ để sản xuất thêm một đơn vị hàng hóa đó.
* Đường giới hạn khả năng sản xuất (PPF): Thể hiện tất cả các kết hợp sản lượng hàng hóa mà một nền kinh tế có thể sản xuất, sử dụng tối đa các nguồn lực hiện có.

Trong trường hợp này:

* Nước A: Phải từ bỏ 3 ô tô để sản xuất thêm 1 tấn lương thực. Vậy, chi phí cơ hội của 1 tấn lương thực ở nước A là 3 ô tô.
* Nước B: Phải từ bỏ 1 ô tô để sản xuất thêm 3 tấn lương thực. Vậy, chi phí cơ hội của 3 tấn lương thực ở nước B là 1 ô tô, suy ra chi phí cơ hội của 1 tấn lương thực ở nước B là 1/3 ô tô.

So sánh chi phí cơ hội, ta thấy:

* Nước B có lợi thế so sánh trong việc sản xuất lương thực (chi phí cơ hội thấp hơn).
* Nước A có lợi thế so sánh trong việc sản xuất ô tô (chi phí cơ hội của ô tô thấp hơn, vì nước B phải bỏ nhiều lương thực hơn để sản xuất 1 ô tô).

Vậy, đường giới hạn khả năng sản xuất:

* Của nước A sẽ thu hẹp về phía lương thực (do nước A kém hiệu quả trong sản xuất lương thực hơn) và mở rộng về phía ô tô (do nước A hiệu quả hơn trong sản xuất ô tô).
* Của nước B sẽ thu hẹp về phía ô tô (do nước B kém hiệu quả trong sản xuất ô tô hơn) và mở rộng về phía lương thực (do nước B hiệu quả hơn trong sản xuất lương thực).

Do đó, đáp án đúng là: Thu hẹp về phía lương thực và mở rộng về phía ô tô đối với nước A, và Thu hẹp về phía ô tô và mở rộng về phía lương thực đối với nước B.

Câu hỏi này liên quan đến khái niệm lạm phát đình trệ (stagflation), tức là tình trạng kinh tế mà mức giá chung tăng lên (lạm phát) đồng thời GDP thực tế giảm (suy thoái kinh tế).

* Phương án 1: Lợi nhuận cao hơn được kì vọng trong tương lai. Nếu lợi nhuận kì vọng tăng lên, các doanh nghiệp có xu hướng đầu tư và mở rộng sản xuất, làm tăng GDP, trái ngược với giả định GDP thực tế giảm. Do đó, phương án này không phù hợp.
* Phương án 2: Giá cả nguyên vật liệu tăng lên. Khi giá nguyên vật liệu đầu vào tăng, chi phí sản xuất của doanh nghiệp tăng lên. Để bảo toàn lợi nhuận, doanh nghiệp có thể tăng giá bán sản phẩm, dẫn đến lạm phát. Đồng thời, chi phí sản xuất cao hơn có thể làm giảm sản lượng, dẫn đến GDP thực tế giảm. Đây là một nguyên nhân hợp lý của tình trạng được mô tả trong câu hỏi.
* Phương án 3: Nguồn vốn tăng lên. Nguồn vốn tăng lên thường thúc đẩy đầu tư và sản xuất, làm tăng GDP, không phù hợp với tình trạng GDP giảm.
* Phương án 4: Cung tiền tăng lên. Cung tiền tăng lên có thể dẫn đến lạm phát, nhưng thường cũng kích thích tăng trưởng kinh tế, không phù hợp với tình trạng GDP giảm. Tuy nhiên, nếu cung tiền tăng quá nhanh mà không đi kèm với tăng trưởng sản xuất, nó có thể gây ra lạm phát mà không có tăng trưởng GDP, hoặc thậm chí gây suy thoái (mặc dù đây không phải là nguyên nhân trực tiếp như việc tăng giá nguyên vật liệu).

Vậy, phương án phù hợp nhất là giá cả nguyên vật liệu tăng lên.