Trong giao dịch L/C chuyển nhượng, người thụ hưởng thứ nhất sẽ được thanh toán trong trường hợp nào?

Ngân hàng phát hành L/C (thư tín dụng) có trách nhiệm thanh toán cho người thụ hưởng (người xuất khẩu) khi người thụ hưởng xuất trình bộ chứng từ hợp lệ và phù hợp với các điều khoản, điều kiện đã được quy định trong L/C. Nếu bộ chứng từ không đáp ứng yêu cầu của L/C, ngân hàng phát hành có quyền từ chối thanh toán. Các yếu tố khác như điều khoản hợp đồng ngoại thương, tình trạng hàng hóa hay khả năng tài chính của nhà nhập khẩu, dù quan trọng trong giao dịch, nhưng không phải là căn cứ trực tiếp để ngân hàng phát hành L/C thực hiện cam kết thanh toán. Cam kết của ngân hàng phát hành L/C mang tính chất độc lập với hợp đồng ngoại thương cơ sở.

Phương thức nhờ thu D/A (Documents against Acceptance) là phương thức mà nhà xuất khẩu ủy thác cho ngân hàng thu hộ tiền hàng từ nhà nhập khẩu. Theo đó, nhà nhập khẩu sau khi ký chấp nhận hối phiếu (cam kết thanh toán vào một ngày nhất định trong tương lai) thì sẽ được nhận bộ chứng từ để đi nhận hàng. Phương thức CAD (Cash Against Documents) là phương thức mà nhà nhập khẩu phải thanh toán ngay cho nhà xuất khẩu (thông qua ngân hàng) thì mới nhận được bộ chứng từ để đi nhận hàng.

Điểm giống nhau cốt lõi giữa hai phương thức này là vai trò của ngân hàng trong việc xử lý chứng từ. Trong cả hai trường hợp, ngân hàng chỉ đóng vai trò là trung gian, thu hộ tiền hoặc chuyển giao chứng từ theo yêu cầu của hai bên. Ngân hàng không có nghĩa vụ kiểm tra tính pháp lý, nội dung hay chất lượng của hàng hóa được mô tả trong các chứng từ. Trách nhiệm này thuộc về nhà xuất khẩu (người phát hành chứng từ) và nhà nhập khẩu (người kiểm tra và chấp nhận hoặc thanh toán dựa trên chứng từ). Do đó, ngân hàng chỉ xử lý chứng từ theo chỉ dẫn mà không chịu trách nhiệm về nội dung của chúng.

Theo quy định của Công ước Geneva về hối phiếu 1930 (ULB 1930), người bị ký phát có quyền từ chối thanh toán hối phiếu trong các trường hợp sau:

1. Hàng hóa không đúng như các thỏa thuận trong hợp đồng thương mại: Mặc dù hối phiếu là một chứng khoán có tính trừu tượng, nhưng trong các giao dịch có liên quan đến hợp đồng thương mại cơ sở, người bị ký phát có thể dựa vào sự vi phạm hợp đồng này để từ chối thanh toán, đặc biệt nếu điều này được quy định rõ trong thỏa thuận hoặc nếu hối phiếu được chuyển nhượng không thiện chí.
2. Hối phiếu thiếu chữ ký của người phát hành: Chữ ký của người phát hành là yếu tố pháp lý quan trọng nhất để xác định trách nhiệm của họ đối với hối phiếu. Nếu thiếu chữ ký, hối phiếu sẽ không có giá trị pháp lý đối với người phát hành.

*Lưu ý:* Trường hợp "Hối phiếu có số tiền bằng chữ lớn hơn số tiền bằng số" (phương án 2) không phải là lý do tự động để từ chối thanh toán. Theo quy định chung của luật về hối phiếu, nếu có sự sai lệch giữa số tiền ghi bằng chữ và số tiền ghi bằng số, thì số tiền ghi bằng chữ sẽ được ưu tiên áp dụng. Tuy nhiên, điều này có thể dẫn đến tranh chấp và yêu cầu làm rõ. Nhưng về bản chất, nó không phải là một lý do pháp lý đủ mạnh để từ chối ngay lập tức như việc thiếu chữ ký người phát hành hoặc vi phạm hợp đồng cơ sở.

Do đó, cả trường hợp 1 và 3 đều là lý do hợp lệ để người bị ký phát từ chối thanh toán hối phiếu theo các quy định chung và thực tiễn thương mại, đặc biệt là khi có yếu tố hợp đồng thương mại cơ sở. Vì phương án 4 bao gồm cả hai trường hợp hợp lệ này (cùng với một trường hợp có thể gây tranh cãi nhưng không hoàn toàn sai trong mọi tình huống), nên nó là đáp án toàn diện nhất.

Câu hỏi này kiểm tra kiến thức về phương thức nhờ thu trơn, một phương thức thanh toán trong thương mại quốc tế. Phương thức nhờ thu trơn (clean collection) là phương thức mà người xuất khẩu (người bán) chỉ ủy thác cho ngân hàng của mình xuất trình các chứng từ thanh toán (hối phiếu) cho người nhập khẩu (người mua) mà không kèm theo bất kỳ chứng từ thương mại nào (như vận đơn, hóa đơn thương mại, giấy chứng nhận xuất xứ, v.v.). Tuy nhiên, trong câu hỏi này lại đề cập đến việc "nhà xuất khẩu chuyển chứng từ thương mại", điều này có thể gây nhầm lẫn vì trong nhờ thu trơn chuẩn thì chứng từ thương mại không đi kèm hối phiếu. Tuy nhiên, nếu hiểu theo nghĩa rộng hơn, phương thức nhờ thu có thể bao gồm cả chứng từ tài chính và chứng từ thương mại. Khi áp dụng phương thức nhờ thu trơn, quy trình chuẩn là nhà xuất khẩu sẽ gửi chứng từ thương mại (hoặc chỉ chứng từ tài chính nếu là nhờ thu hối phiếu trơn) cho ngân hàng của mình để ngân hàng này chuyển giao cho ngân hàng của nhà nhập khẩu. Ngân hàng của nhà nhập khẩu sau đó sẽ xuất trình cho nhà nhập khẩu để thanh toán hoặc chấp nhận thanh toán. Trong các lựa chọn đưa ra:

- Phương án 1: "Nhà xuất khẩu gửi chứng từ thương mại kèm yêu cầu nhờ thu qua ngân hàng chuyển giao." Mô tả đúng quy trình khi nhà xuất khẩu ủy thác cho ngân hàng của mình để chuyển chứng từ. Ngân hàng chuyển giao (ngân hàng của người xuất khẩu) sẽ gửi chứng từ và yêu cầu nhờ thu cho ngân hàng của người nhập khẩu.
- Phương án 2: "Nhà xuất khẩu chuyển trực tiếp chứng từ thương mại cho nhà nhập khẩu." Điều này đi ngược lại nguyên tắc sử dụng ngân hàng làm trung gian trong phương thức nhờ thu, làm tăng rủi ro cho nhà xuất khẩu.
- Phương án 3: "Nhà xuất khẩu gửi trực tiếp chứng từ thương mại cho ngân hàng xuất trình để ngân hàng trao cho nhà nhập khẩu." Ngân hàng xuất trình thường là ngân hàng của người nhập khẩu. Việc gửi trực tiếp cho ngân hàng xuất trình mà không thông qua ngân hàng của mình là không đúng quy trình.
- Phương án 4: "Nhà xuất khẩu gửi chứng từ thương mại cho nhà nhập khẩu thông qua ngân hàng thu hộ." Ngân hàng thu hộ là ngân hàng của người nhập khẩu. Việc gửi chứng từ cho nhà nhập khẩu thông qua ngân hàng này cũng không phải là cách thức nhà xuất khẩu thực hiện việc chuyển giao chứng từ ban đầu.

Do đó, phương án 1 mô tả cách thức nhà xuất khẩu thực hiện việc chuyển giao chứng từ ban đầu một cách gián tiếp thông qua hệ thống ngân hàng theo phương thức nhờ thu.

Câu hỏi này kiểm tra kiến thức về quy định pháp lý đối với hối phiếu khi không ghi rõ thời hạn thanh toán. Theo quy định chung của pháp luật về chứng khoán và các công cụ chuyển nhượng, nếu trên hối phiếu không ghi thời hạn thanh toán thì hối phiếu đó được coi là hối phiếu "trả ngay". Điều này có nghĩa là người chủ nợ có quyền yêu cầu người nợ thanh toán ngay lập tức khi xuất trình hối phiếu. Các phương án khác không phản ánh đúng quy định này.