Việc phát hiện ra chủ nghĩa duy vật và lịch sử, C.Mác đã bước đầu đặt cơ sở lý luận cho:

Các giai cấp cơ bản

Các giai cấp cơ bản và các giai cấp không cơ bản

Các giai cấp cơ bản, các giai cấp không cơ bản và tầng lớp trung gian

Các giai cấp đối kháng

Triết học Mác là triết học tách rời giữa lý luận và thực tiễn

Triết học Mác là triết học thống nhất giữa lý luận và thực tiễn

Triết học Mác là triết học chỉ coi trọng thực tiễn

Triết học Mác là triết học chỉ coi trọng lý luận

Hoàn cảnh tự nhiên

Văn hoá phi vật thể

Dân cư

Phương thức sản xuất

Suy nghĩ vadd hành động nóng vội

Chạy theo nguyện vọng chủ quan

Không tính tới điều kiện và khả năng thực tế

Luôn tôn trọng quy luật khách quan

Chỉ dụa vào các quan hệ kinh tế hiện có cũng có thể giải thích đúng bất kỳ tư tưởng pháp quyền nào

Hoạt động của con người khác với động vật là có ý thức, vì thế ý thức của con người quyết định sự tồn tại của họ

Mọi thuyết đạo đức có từ trước đến nay, xét đến cùng, đều là sản phẩm của tình hình kinh tế lúc bấy giờ

Chỉ dựa vào các quan hệ kinh tế hiện có cũng có thể giải thích đầy đủ bất kỳ học thuyết chính trị nào

Mâu thuẫn bên trong và mâu thuẫn bên ngoài có tác động ngang nhau đối với sự phát triển, vì không có sự vật nào lại chỉ phát triển nhờ mâu thuẫn bên trong

Mâu thuẫn bên trong và mâu thuẫn bên ngoài đều là nguyên nhân của sự phát triển, nhưng suy tới cùng mâu thuẫn bên trong giữ vai trò quyết định nhất, còn mâu thuẫn bên ngoài là không thể thiếu, rất quan trọng

Mâu thuẫn bên trong mói giữa vai trò quyết định tuyệt đối còn mâu thuẫn bên ngoài chỉ có tác động phụ đến sự phát triển

Mâu thuẫn bên trong hay bên ngoài có vai trò quyết định là tùy thuộc vào hoàn cảnh cụ thể, không thể khẳng định được

Phủ định của phủ định là quá trình cái cũ mất đi, cái mới hợp quy luật ra đời. Cái mới ra đời thường gặp nhiều khó khăn, trở ngại. Cần có thái độ tích cực ủng hộ, giúp đỡ, bảo vệ cái mới và kiên quyết từ bỏ cái cũ lỗi thời

Phủ định của phủ định là quá trình cái cũ ra đời. Cần có thái độ giúp đỡ, ủng hộ, bảo vệ cái mới. Vì khi nó ra đời thường gặp nhiều khó khăn

Phủ định của phủ định là làm cho cái cũ mất đi, cái mới ra đời phù hợp với quy luật. Cần phải xây dựng thái độ ủng hộ, giúp đỡ, phê phán cái mới

Phủ định của phủ định là quá trình cái cũ mất đi, cái mới ra đời hợp với quy luật. Cần có nhận thức đúng về vai trò tích cực, tiến bộ của cái mới

Hiện tượng là biểu hiện ra bên ngoài của bản chất, thường làm sai lệch bản chất nên tốt nhất là nhận thức, hành động đi thẳng vào bản chất sẽ tránh được sai lầm

Phương pháp nhận thức đúng là đi từ hiện tượng đến bản chất, đi từ bản chất ít sâu sắc đến bản chất sâu sắc hơn, không nhầm lẫn hiện tượng với bản chất

Nhận thức và hành động của con người không thể đạt tới bản chất của sự vật vì nó bị vô số hiện tượng bao bọc bên ngoài, trong đó lại có những hiện tượng làm sai lạc, xuyên tặc bản chất

Chỉ có bản chất mới là mối quan hệ khách quan, còn hiện tượng là mối quan hệ chủ quan do tác động tiêu cực của con người tạo ra làm sai lạc bản chất. Do đó, muốn nhận thức đúng bản chất, con người đi thẳng vào tìm hiểu và nắm lấy bản chất sẽ tránh được sai lầm

Chủ nghĩa duy vật tầm thường (chủ nghĩa kinh tế)

Chủ nghĩa duy tâm chủ quan

Chủ nghĩa duy tâm lịch sử

Chủ nghĩa duy vật lịch sử

Thực tiễn mà không có lí luận hướng dẫn thì thành thực tiễn mù quáng

Lý luận mà không liên hệ với thực tiễn là lý luận suông

Lý luận đóng vai trò quyết định trong quan hệ đối với thực tiễn

Thực tiễn là hoạt động vật chất, còn lý luận là hoạt động tinh thần