Trong tác phẩm Bút ký triết học, V.I.Lênin có ví mối quan hệ giữa”…và…” với sự vận động của một con sông- bọt ở bên trên và luồng nước sâu ở dưới

Quy định lẫn nhau

Tương đồng giữa các mặt đối lập

Tác dụng ngang bằng giữa cac maự đối lập

Cả A, B, C

Ấn Độ, Châu Phi, Nga

Ấn Độ, Trung Quốc, Hy Lạp

Ai Cập, Ấn Độ, Trung Quốc

Khôi phục chủ nghĩa duy vật thời kỳ cổ đại

Khôi phục triết học thời kỳ cổ đại

Khôi phục nền văn hoá cổ đại

Khôi phục phép biện chứng tự phát thời kỳ cổ đại

Có niềm tin vào thượng đế

Có nhiệt tình làm việc

Có tri thức về tự nhiên

Có kinh nghiệm sống

Duy vật; vì coi vật chất độc lập với ý thức

Duy vật không triệt để; vì không thừa nhận vật chất quyết định ý thức

Nhị nguyên vì thừa nhận hai thực thể tạo thành hai thế giới

Duy tâm; vì thừa nhận thực thể vật chất và tinh thần tuy độc lập nhưng đều phụ thuộc vào thực thể thứ ba đó là thượng đế

Xpinôda là nhà triết học duy vật và vô thần

Xpinôda là nhà triết học nhất nguyên coi quảng tính và tư duy là thuộc tính của một thực thể

Xpinôda chống lại quan điểm nhị nguyên của Đềcáctơ

Xpinôda là nhà triết học nhị nguyên

Anh

Pháp

Hà Lan

Đức

Thế kỷ XVI – XVII, ở Italia

Thế kỷ XVII – XVIII, ở Anh

Nửa cuối thế kỷ XVIII, ở Đức

Nửa cuối thế kỷ XVIII ở Pháp

Đồng nhất ý thức với một dạng vật chất

Cho con người sáng tạo ra thượng đế

Cho con người chỉ mang những thuộc tính sinh học bẩm sinh

Cả 3 điểm a, b, c

Cao hơn chủ nghĩa duy vật thế kỷ XVII - XVIII ở Tây Âu

Thấp hơn chủ nghĩa duy vật thế kỷ XVII - XVII ở Tây Âu

Không vượt quá trình độ chủ nghĩa duy vật thế kỷ XVII - XVIII ở Tây Âu