… tồn tại khách quan, độc lập với ý thức của con người.

Nhân quả

Tất nhiên

Đơn nhất

Hiện thực

Lực lượng sản xuất là nội dung- quan hệ sản xuất là hình thức

Quan hệ sản xuất là nội dung- lực lượng sản xuất là hình thức

Lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất đều là nội dung

Lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất đều là hình thức

Có sự khác biệt của hai mặt trong sự vật

Có sự đối lập của hai mặt đối lập

Có sự chuyễn hóa của hai mặt đối lập

Cả ba phương án trên

Từ thực tiễn, do nhu cầu của thực tiễn

Từ sự suy tư của con người về bản thân mình

Từ sự sáng tạo của nhà tư tưởng

Từ sự vận động của ý muốn chủ quan của con người

Cách mạng vô sản

Cách mạng giải phóng dân tộc

Khởi nghĩa của nông dân

Cách mạng tư sản

Không có gì tiến bộ, chỉ là quan điểm duy tâm tôn giáo

Có giá trị, vì đã phát triển quan điểm duy vật, về xã hội

Có giá trị bác bỏ nguồn gốc thần thánh của nhà nước, đồng thời vẫn chứa đựng yếu tố duy tâm chủ nghĩa

Xpinôda

Đềcáctơ

Platôn

Giôn Lốccơ

Đề cao vai trò nhận thức lý tính

Phủ nhận nhận thức cảm tính

Đề cao nhận thức cảm tính một cách tuyệt đối

Chưa thấy vai trò của kinh nghiệm

Kết quả chứa đựng trong nguyên nhân

Nguyên nhân có trước và sinh ra kết quả

Kết quả được rút ra từ nguyên nhân

Không thể chứng minh kết quả được rút ra từ nguyên nhân trong khoa học tự nhiên

Arixtốt

Hêghen

Phoi-ơ-bắc

Cantơ