Sở hữu độc quyền nhà nước là sự kết hợp của:

Trong giai đoạn chủ nghĩa tư bản tự do cạnh tranh, quy luật giá trị biểu hiện thông qua quy luật giá cả thị trường. Giá cả thị trường hình thành một cách tự phát dựa trên sự tác động của cung và cầu, xoay quanh giá trị hàng hóa. Các quy luật khác như giá cả độc quyền, lợi nhuận bình quân, và giá cả sản xuất xuất hiện ở giai đoạn sau, khi chủ nghĩa tư bản đã phát triển sang giai đoạn độc quyền.

Lợi nhuận siêu ngạch trong công nghiệp chỉ là tạm thời vì một số lý do chính sau:

1. Di chuyển tư bản từ ngành này sang ngành khác: Khi một ngành công nghiệp nào đó đạt được lợi nhuận siêu ngạch, nó sẽ thu hút tư bản từ các ngành khác đổ vào. Sự gia tăng đầu tư này làm tăng cung hàng hóa, dẫn đến giá cả giảm và lợi nhuận giảm xuống mức bình quân.


2. Cải tiến kỹ thuật, chạy theo lợi nhuận siêu ngạch: Các doanh nghiệp liên tục cải tiến kỹ thuật và công nghệ để tăng năng suất và giảm chi phí sản xuất, nhằm đạt được lợi nhuận siêu ngạch. Tuy nhiên, khi các cải tiến này được phổ biến rộng rãi, lợi thế cạnh tranh giảm đi, và lợi nhuận siêu ngạch cũng biến mất.


3. Tỷ suất lợi nhuận có xu hướng giảm dần: Theo quy luật của kinh tế chính trị Marx-Lenin, cấu tạo hữu cơ của tư bản (tỷ lệ giữa tư bản bất biến và tư bản khả biến) có xu hướng tăng lên. Điều này dẫn đến tỷ suất lợi nhuận có xu hướng giảm, làm giảm lợi nhuận siêu ngạch.

Trong các phương án trên, phương án "Di chuyển tư bản từ ngành này sang ngành khác" và "Cải tiến kỹ thuật, chạy theo lợi nhuận siêu ngạch" là những nguyên nhân trực tiếp và quan trọng nhất dẫn đến lợi nhuận siêu ngạch chỉ mang tính tạm thời. Tuy nhiên, phương án "Cải tiến kỹ thuật, chạy theo lợi nhuận siêu ngạch" bao quát hơn vì nó diễn tả rõ hơn động lực của các nhà tư bản trong việc tìm kiếm lợi nhuận.