Hãy chỉ ra luận điểm thuộc lập trường duy tâm trong bốn luận điểm sau:

Câu hỏi yêu cầu xác định quan niệm sai về mối quan hệ giữa cái chung và cái riêng. Chúng ta sẽ phân tích từng phương án:

• Phương án A: "Cái chung chỉ tồn tại trong cái riêng, thông qua cái riêng". Đây là một quan niệm đúng. Cái chung không tồn tại độc lập mà phải thông qua cái riêng để biểu hiện sự tồn tại của mình.


• Phương án B: "Quan hệ giữa cái chung và cái riêng là quan hệ tính chủ quan". Đây là một quan niệm sai. Mối quan hệ giữa cái chung và cái riêng mang tính khách quan, vốn có của sự vật, hiện tượng, không phụ thuộc vào ý thức của con người.


• Phương án C: "Quan hệ giữa cái chung và cái riêng là có tính phổ biến". Đây là một quan niệm đúng. Mối quan hệ này tồn tại ở mọi sự vật, hiện tượng trong thế giới.


• Phương án D: "Cái chung là bộ phận còn cái riêng là cái toàn thể". Đây là một quan niệm sai. Cái riêng là cái toàn thể, phong phú và đa dạng hơn cái chung. Cái chung chỉ là một hoặc một vài mặt, thuộc tính của cái riêng.

Như vậy, có hai phương án sai là B và D. Tuy nhiên, phương án B sai trực tiếp và rõ ràng hơn về bản chất của mối quan hệ biện chứng giữa cái chung và cái riêng (khách quan, không phải chủ quan). Phương án D có phần đúng khi xét về mặt số lượng, nhưng sai về bản chất.

Câu hỏi này liên quan đến vai trò của ý thức xã hội đối với tồn tại xã hội trong triết học. Quan điểm cho rằng ý thức xã hội chỉ là sự phản ánh thụ động của tồn tại xã hội và không có vai trò tác động trở lại đối với tồn tại xã hội là một quan điểm sai lầm và phiến diện.

Phân tích các phương án:

• Chủ nghĩa duy vật biện chứng lịch sử: Chủ nghĩa duy vật biện chứng lịch sử khẳng định rằng ý thức xã hội là sự phản ánh của tồn tại xã hội, nhưng đồng thời cũng nhấn mạnh vai trò tác động trở lại của ý thức xã hội đối với tồn tại xã hội. Ý thức xã hội có thể thúc đẩy hoặc kìm hãm sự phát triển của tồn tại xã hội.


• Chủ nghĩa duy tâm lịch sử: Chủ nghĩa duy tâm lịch sử cho rằng ý thức xã hội quyết định tồn tại xã hội, điều này hoàn toàn ngược lại với quan điểm của câu hỏi.


• Chủ nghĩa duy vật siêu hình: Chủ nghĩa duy vật siêu hình thừa nhận vai trò của vật chất quyết định ý thức, nhưng lại xem xét sự vật, hiện tượng trong trạng thái tĩnh tại, cô lập, không vận động và phát triển. Trong vấn đề này, nó không thấy được tính năng động, vai trò tác động trở lại của ý thức xã hội đối với tồn tại xã hội. Đây chính là lập trường được thể hiện trong câu hỏi.


• Chủ nghĩa duy vật tầm thường (Chủ nghĩa duy vật kinh tế): Đây là một hình thức cực đoan của chủ nghĩa duy vật, nhấn mạnh quá mức vai trò của yếu tố kinh tế và cho rằng tất cả các hiện tượng xã hội đều có thể quy về các yếu tố kinh tế. Nó không xem xét đến vai trò của các yếu tố khác như chính trị, văn hóa, tư tưởng...

Kết luận:

Quan điểm cho rằng ý thức xã hội chỉ là sự phản ánh thụ động của tồn tại xã hội và không có vai trò gì đối với tồn tại xã hội thuộc về lập trường của chủ nghĩa duy vật siêu hình.

Câu hỏi này kiểm tra kiến thức về quan điểm siêu hình đối với mối quan hệ biện chứng giữa nguyên nhân và kết quả. Quan điểm siêu hình thường nhìn nhận sự vật, hiện tượng một cách tĩnh tại, cô lập, không có sự liên hệ, tác động qua lại và chuyển hóa lẫn nhau. Do đó, khi xem xét mối quan hệ nhân quả, quan điểm này sẽ nhấn mạnh tính chất một chiều, cứng nhắc của mối quan hệ này.

Phân tích các phương án:

• Phương án 1: Sai. Vì phương án này thể hiện quan điểm biện chứng (nguyên nhân và kết quả có thể chuyển hóa cho nhau, một nguyên nhân có thể sinh ra nhiều kết quả và ngược lại).


• Phương án 2: Đúng. Phương án này thể hiện quan điểm siêu hình (nguyên nhân có trước kết quả, một nguyên nhân chỉ sinh ra một kết quả và ngược lại, nguyên nhân và kết quả không thể chuyển hóa cho nhau).


• Phương án 3: Sai. Vì phương án này thể hiện quan điểm biện chứng (một nguyên nhân sinh ra nhiều kết quả và ngược lại, nguyên nhân và kết quả có thể chuyển hóa cho nhau).


• Phương án 4: Sai. Vì phương án này thể hiện quan điểm biện chứng (nguyên nhân và kết quả có thể chuyển hóa cho nhau trong quá trình vận động).

Câu hỏi yêu cầu tìm ra một phát biểu sai trong các yếu tố cần xem xét khi phân tích một hình thái ý thức xã hội. Các hình thái ý thức xã hội chịu sự tác động và quy định của tồn tại xã hội, nhưng chúng có tính độc lập tương đối chứ không phải tuyệt đối. Tính độc lập tương đối thể hiện ở chỗ, ý thức xã hội có thể tác động trở lại tồn tại xã hội, có thể đi trước hoặc lạc hậu so với tồn tại xã hội. Do đó, phương án 4 là sai.