Câu hỏi:

Học sinh có thể nêu một câu ca dao tiêu biểu.

+ “Thân em như tấm lụa đào, phất phơ giữa chợ biết vào tay ai.”

+ “Em như hạt mưa sa, hạt vào đài các, hạt ra ruộng cày.”

+ “Em như quế giữa rừng/ Thơm tho ai biết ngát lừng ai hay.”

Yêu cầu: Đúng hình thức ca dao dân gian, bắt đầu bằng “thân em” hoặc “em như”, thể hiện thân phận người phụ nữ trong xã hội cũ.

Học sinh diễn giải, lập luận sao cho hợp lí, đảm bảo tính mạch lạc và sức hấp dẫn, thuyết phục cho đoạn văn, đồng thời thể hiện được thái độ, quan điểm, đặc trưng cá nhân rõ nét.

Có thể chú ý đến một số điểm sau:

– Các hình ảnh được đem ra so sánh là các con vật bé nhỏ, tội nghiệp: thân con bọ ngựa, con chẫu chuộc.

– Tiếng thở dài, than thân, trách phận đầy tuyệt vọng, đớn đau cho số phận của người con gái: bị ép duyên, không thể cầu cứu, bấu víu vào đâu, chỉ còn biết xót xa, thở than, đau xót.

– Tình cảm của người đọc dành cho nhân vật: đồng cảm, xót thương, oán trách các hủ tục khắt khe đã chia rẽ tình yêu của đôi trẻ.

– Học sinh nêu được tên hiện tượng phá vỡ quy tắc ngôn ngữ thông thường: tạo ra những kết hợp từ trái logic.

– Học sinh phân tích được đặc điểm của hiện tượng phá vỡ quy tắc ngôn ngữ thông thường trong câu thơ: 

+ Nát: đối tượng bị tác động cơ học bị vỡ vụn ra hoặc bị giập, mềm nhão hay nhàu đến biến dạng.

+ Nhớ: là trạng thái trừu tượng, không thể tác động cơ học làm nát ruột gan.

→  Kết hợp từ trái logic để diễn tả nỗi nhớ mãnh liệt, da diết, đau đáu khôn nguôi.

a. Xác định được yêu cầu về hình thức, dung lượng của đoạn văn

– Xác định đúng yêu cầu về hình thức và dung lượng (khoảng 200 chữ) của đoạn văn. 

– Về kiểu đoạn văn, học sinh có thể trình bày theo cách diễn dịch, quy nạp, tổng – phân – hợp, móc xích hoặc song hành.

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận

Phân tích hình ảnh người phụ nữ trong đoạn trích ở phần Đọc hiểu.

c. Đề xuất được hệ thống ý phù hợp để làm rõ vấn đề nghị luận

– Xác định được các ý phù hợp để làm rõ vấn đề nghị luận, sau đây là một số gợi ý:

+ Người phụ nữ hiện lên với phẩm chất hiền hậu, đảm đang, thủy chung: biết lo cho mẹ, cho người yêu, sống vì người khác.

+ Thể hiện tình yêu sâu nặng, chân thành qua hành động, lời nói và tâm trạng đau đớn khi bị ép duyên.

+ Bộc lộ số phận nhỏ bé, bị ràng buộc, không có quyền tự quyết trong hôn nhân (“Ngẫm thân em chỉ bằng thân con bọ ngựa…”).

+ Qua đó thể hiện niềm thương cảm, trân trọng của tác giả dân gian dành cho người phụ nữ, đồng thời phản ánh khát vọng về tình yêu tự do, công bằng.

+ Rút ra được ý nghĩa nhân văn của hình ảnh người phụ nữ trong đoạn trích.

+ Liên hệ thực tế: khát vọng tự do, quyền được yêu và mưu cầu hạnh phúc vẫn luôn chính đáng ở mọi thời đại.

d. Viết đoạn văn đảm bảo các yêu cầu sau

– Lựa chọn được các thao tác lập luận, phương thức biểu đạt phù hợp để triển khai vấn đề nghị luận. 

– Trình bày rõ quan điểm và hệ thống các ý. 

– Lập luận chặt chẽ, thuyết phục: Lí lẽ xác đáng, bằng chứng tiêu biểu, phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn giữa lí lẽ và bằng chứng.

đ. Diễn đạt

Đảm bảo chuẩn chính tả, dùng từ, ngữ pháp tiếng Việt, liên kết câu trong đoạn văn.

e. Sáng tạo

Thể hiện suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận; có cách diễn đạt mới mẻ.

a. Xác định được yêu cầu của kiểu bài

Nghị luận xã hội.

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận

Bàn về quan niệm hôn nhân sắp đặt.

c. Đề xuất được hệ thống ý phù hợp để làm rõ vấn đề nghị luận

Học sinh có thể triển khai bài làm theo nhiều hướng khác nhau; phân tích tác phẩm để làm sáng tỏ vấn đề; phối hợp các luận điểm, lí lẽ và bằng chứng tiêu biểu để tạo tính chặt chẽ, logic, thuyết phục.

Dưới đây là một cách triển khai:

– Xác định lập trường, quan điểm của người viết với vấn đề nghị luận (không ủng hộ, không đồng tình).

– Giải thích quan niệm: “Cha mẹ đặt đâu con ngồi đấy.” trong hôn nhân tức là cha mẹ sẽ lựa chọn người hôn phối cho con cái và con cái buộc phải nghe theo sự sắp xếp ấy. Những cuộc hôn nhân sắp đặt như vậy thường không dựa trên cơ sở của tình yêu, và người con gái thường là phía thiệt thòi, phụ thuộc hơn khi hầu như không có quyền quyết định hay phản đối. Quan niệm này rất phổ biến trong thời kì phong kiến.

– Bàn luận: Vì sao không đồng tình?

+ Hôn nhân thiếu vắng hình bóng của tình yêu thường sẽ khó khăn để cảm nhận niềm vui, hạnh phúc.

+ Hôn nhân sắp đặt có thể vô tình chia cắt đôi lứa (trường hợp người nam hoặc người nữ đã có đối tượng mình yêu).

+ Hôn nhân sắp đặt gần như bị chi phối toàn bộ bởi quan điểm của cha mẹ, nhưng điều đó chưa chắc đã phù hợp với cuộc đời của con cái.

+ Hôn nhân sắp đặt sẽ tước đi quyền tự do, bình đẳng chính đáng của con người.

+ Không phải không nghe theo sự sắp đặt của cha mẹ là bất hiếu. Vì nếu cuộc hôn nhân đó không hạnh phúc thì cha mẹ đã vô tình đẩy phần đời còn lại của con mình vào bi kịch, và mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái cũng có thể bị rạn nứt.

– Liên hệ bản thân về nhận thức và hành động.

d. Viết bài văn đảm bảo các yêu cầu sau

– Triển khai được ít nhất hai luận điểm để làm rõ quan điểm của cá nhân. 

– Lựa chọn được các thao tác lập luận, phương thức biểu đạt phù hợp để triển khai vấn đề nghị luận. 

– Lập luận chặt chẽ, thuyết phục: Lí lẽ xác đáng, bằng chứng tiêu biểu, phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn giữa lí lẽ và bằng chứng.

Lưu ý: Học sinh có thể bày tỏ suy nghĩ, quan điểm riêng nhưng phải phù hợp với chuẩn mực đạo đức và pháp luật.

đ. Diễn đạt

Đảm bảo chuẩn chính tả, dùng từ, ngữ pháp tiếng Việt, liên kết văn bản.

e. Sáng tạo

Thể hiện suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận; có cách diễn đạt mới mẻ.