Câu hỏi:

Các chất kích thích và chất gây nghiện có tác dụng gây hưng phấn hệ thần kinh, đặc biệt là tại các synapse - vị trí tiếp nhận và giải phóng các chất hóa học dẫn truyền xung thần kinh. Khi sử dụng thường xuyên, cơ thể sẽ dần thích nghi với sự hiện diện của các chất này. Điều này dẫn đến hiện tượng "nhờn thuốc", nghĩa là cần phải tăng liều lượng sử dụng để đạt được hiệu quả tương tự như ban đầu.

Các đáp án khác sai vì:

- Gây tổn thương neuron trên não bộ, khiến người sử dụng mất nhận thức về hành vi. → Sai, vì mặc dù lạm dụng chất kích thích có thể gây tổn thương não, nhưng đây không phải là nguyên nhân chính dẫn đến việc tăng liều.

- Làm chậm tốc độ lan truyền xung thần kinh tới hệ thần kinh trung ương. → Ngược lại, nhiều chất kích thích làm tăng tốc độ lan truyền xung thần kinh.

- Làm tăng độ nhạy của các synapse và tăng số lượng thụ thể, khiến người sử dụng trở nên nhạy cảm hơn. → Sai, các chất gây nghiện và chất kích thích sử dụng lâu dài sẽ làm giảm độ nhạy và số lượng thụ thể để thích nghi với sự kích thích liên tục.

- Ở thí nghiệm 1: Chất xanh methylene được rễ cây hấp thụ và vận chuyển lên cánh hoa, chứng tỏ chất này có thể di chuyển trong hệ thống mạch dẫn của cây.

- Ở thí nghiệm 2: Mực công nghiệp chỉ được rễ hấp thụ nhưng không lên được cánh hoa, chứng tỏ có cơ chế ngăn cản sự di chuyển của mực đi vào trong hệ thống mạch dẫn (mạch gỗ).

Bộ phận ở rễ có vai trò cản trở vật chất đi vào trong hệ thống mạch dẫn và đi lên trên cành, lá, hoa đó chính là đai Caspary.

Đai Caspary là một lớp tế bào nội bì nằm giữa các lớp tế bào vỏ rễ và trung trụ. Do hầu hết các tế bào đai Caspary bị thấm lignin nên chúng không thấm nước, vì vậy nước và các chất hòa tan được vận chuyển qua con đường gian bào hay con đường tế bào chất đến đây đều sẽ bắt buộc phải đi xuyên qua tế bào chất của lớp tế bào nội bì này. Điều đó sẽ giúp rễ kiểm soát được các chất đi vào hệ thống mạch dẫn, ngăn chặn không cho những chất gây độc cho cây đi qua. Mực công nghiệp là một chất gây độc như vậy nên sẽ bị chặn lại tại đai Caspary, đó là lí do vì sao ở thí nghiệm 2 thì cánh hoa không chuyển màu do màu công nghiệp không được vận chuyển lên trên.

- Nguyên nhân cây đóng khí khổng là để hạn chế hiện tượng thất thoát khí O₂ ra khỏi tế bào. → Sai. Mục đích chính của việc đóng khí khổng là giảm thiểu sự mất nước thông qua sự thoát hơi nước ở lá. Thoát hơi nước xảy ra ở các tế bào khí khổng, giúp cây vận chuyển nước và khoáng chất từ rễ lên thân, đồng thời làm mát lá và giúp khuếch tán CO₂ đi vào lá để quang hợp. Tuy nhiên, khi trời quá nóng và khô, cây cần hạn chế thoát hơi nước để tránh mất nước quá nhiều dẫn đến héo úa.

- Thực vật C₄ và thực vật CAM ít xảy ra hiện tượng hô hấp sáng hơn thực vật C₃. → Đúng. Ở thực vật C3, CO₂ khuếch tán vào tế bào thịt lá và lục lạp, sau đó được cố định trực tiếp và đi vào chu trình Calvin nhờ enzyme rubisco. Bởi vậy nên nếu thiếu CO2 và rubisco liên kết với O2 thì hô hấp sáng sẽ xảy ra.

Trong khi đó ở thực vật C₄ chúng có một chu trình riêng để cố định CO₂ trước khi đi vào chu trình Calvin. Ở tế bào thịt lá, chúng không sử dụng enzyme rubisco mà dùng enzyme PEP carboxylase để cố định CO₂. Enzyme này có ái lực với CO₂ cao hơn rubisco kể cả khi nồng độ CO2 thấp. Kết quả của quá trình cố định CO₂ này là hợp chất 4 carbon. Sau đó hợp chất này mới được biến đổi thành hợp chất 3 carbon và giải phóng ra CO₂ để đi vào chu trình Calvin nhờ enzyme rubisco ở tế bào bao bó mạch. Như vậy cơ chế này sẽ giúp thực vật C₄ duy trì nồng độ CO₂ trong tế bào đủ cao để hạn chế được sự hô hấp sáng.

Còn ở thực vật CAM, chúng cũng tách biệt quá trình cố định CO₂ và chu trình Calvin như thực vật C₄, nhưng hai quá trình này không cùng diễn ra vào ban ngày cũng như địa điểm diễn ra không khác nhau như ở thực vật C₄. Quá trình cố định CO₂ ở thực vật CAM sẽ diễn ra vào ban đêm và diễn ra ở cùng tế bào thịt lá. Ban ngày, khí khổng sẽ đóng lại để hạn chế tối đa lượng nước bị thất thoát. Ban đêm, khí khổng mở ra để hấp thụ CO₂ và cố định CO₂ thành hợp chất 4 carbon. Sang ngày hôm sau, CO₂ mới được giải phóng trở lại từ hợp chất 4 carbon để thực hiện chu trình Calvin. Như vậy với cơ chế của thực vật CAM, chúng vừa có thể hạn chế hô hấp sáng, vừa có thể hạn chế thoát hơi nước tối đa vào ban ngày.

- Hô hấp sáng sẽ làm giảm hiệu quả quang hợp. → Đúng. Như thông tin trong đề bài đã nói, hô hấp sáng không tạo ra đường, vừa tiêu tốn O₂ từ quá trình quang phân li nước, vừa tiêu tốn năng lượng của tế bào - năng lượng được cung cấp từ quá trình phân giải sản phẩm quang hợp là đường glucose. Thêm nữa khi hô hấp sáng xảy ra thì quang hợp không thực hiện được do thiếu enzyme rubisco. Vì vậy hô hấp sáng sẽ làm tiêu hao sản phẩm và làm giảm hiệu suất của quá trình quang hợp.

- Có thể hạn chế hô hấp sáng bằng cách tưới đủ nước cho cây. → Đúng. Nguyên nhân của hiện tượng hô hấp sáng chính là do cây đóng tế bào khí khổng để hạn chế thoát hơi nước trong những ngày nắng nóng và khô. Vì vậy nếu cây được cung cấp đủ nước ở rễ, cây sẽ không cần phải đóng khí khổng để hạn chế thoát hơi nước, điều đó sẽ hạn chế được hiện tượng hô hấp sáng xảy ra. Ngoài ra ta có thể sử dụng biện pháp che chắn ánh sáng chiếu trực tiếp vào cây để giảm nhiệt độ như căng phông, bạt, trồng cây trong lồng kính,…

- Bộ phận xử lí thông tin là các neuron trung gian ở tủy sống hay não bộ. → Đúng. Bộ phận xử lý thông tin là các neuron trung gian nằm ở tủy sống hoặc não bộ. Trong trường hợp trên là một cung phản xạ đơn giản nên bộ phận xử lí sẽ là tủy sống, nằm ở đốt sống lân cận.

- Xung thần kinh trong cung phản xạ chỉ truyền được theo một chiều. → Đúng. Do thông tin được truyền qua các neuron thần kinh, quá trình này được truyền thông qua synapse. Sự truyền tin qua synapse không được truyền theo chiều ngược lại do giữa màng trước và màng sau synapse chỉ có các thụ thể và các kênh riêng biệt không giống nhau nên thông tin không thể truyền ngược lại được.

- Có thể gây mê các bộ phận đơn lẻ mà không cần gây mê toàn bộ cơ thể. → Đúng. Có thể gây tê cục bộ bằng cách tiêm thuốc tê vào dây thần kinh ở vùng nào đó của cơ thể để ngăn chặn dẫn truyền xung thần kinh. Ví dụ như trong cung phản xạ trên chỉ cần gây tê để ức chế quá trình truyền thông tin của đường dẫn truyền hướng tâm hoặc đường dẫn truyền li tâm hoặc tại neuron trung gian mà không cần gây mê toàn bộ cơ thể.

- Những người bị mất cảm giác với nhiệt độ nhưng vẫn có cảm giác đau có thể bị tổn thương ở đường dẫn truyền li tâm. → Sai. Đường dẫn truyền li tâm (gồm các dây thần kinh vận động) có chức năng truyền tín hiệu từ não bộ và tủy sống đến các cơ và tuyến, kiểm soát vận động và chức năng của các cơ quan. Nếu tổn thương ở dây thần kinh li tâm thì biểu hiện sẽ liên quan đến khả năng vận động và chức năng của cơ chứ không phải cảm giác (ví dụ như yếu cơ, liệt, co giật,…). Mất cảm giác với nhiệt độ nhưng vẫn cảm thấy đau cho thể bị tổn thương ở đường dẫn truyền hướng tâm (gồm các dây thần kinh cảm giác), các thụ thể cảm giác nhiệt độ ở da hoặc tổn thương ở vùng trung ương thần kinh cảm giác nhiệt độ.

- Sau khi ăn no, chỉ số 1 sẽ tăng lên nhanh nhất. → Đúng. Chỉ số 1 là glucose, glucose thường được cơ thể hấp thụ nhanh vì đây là nguồn năng lượng chính của tế bào. Sau khi ăn, đặc biệt là các bữa ăn giàu tinh bột, đường huyết sẽ tăng lên do cơ thể hấp thụ glucose từ thức ăn.

- Nếu chỉ số 1 giảm thì sẽ dẫn tới tăng huyết áp. → Sai. Glucose là nguồn năng lượng chính cho cơ thể, đặc biệt là não bộ. Khi lượng glucose trong máu quá thấp, cơ thể sẽ ưu tiên việc cung cấp glucose cho não bộ, nên hệ thần kinh giao cảm sẽ tập trung co mạch máu ở các cơ quan không thiết yếu, đồng thời giãn mạch máu ở não, dẫn đến giảm huyết áp tổng thể. Việc giảm huyết áp khi đường huyết thấp là một cơ chế bảo vệ của cơ thể, nhằm ưu tiên cung cấp glucose cho não bộ - cơ quan quan trọng nhất, cần được cung cấp năng lượng liên tục.

- Nếu chỉ số 5 tăng cao thì cơ thể có thể đang bị viêm. → Đúng. Chỉ số 5 là số lượng bạch cầu. Bạch cầu là nhóm các tế bào miễn dịch (như đại thực bào, tế bào lympho, bạch cầu trung tính,…), có vai trò chống lại các tác nhân gây bệnh. Khi cơ thể bị viêm nhiễm, số lượng bạch cầu thường sẽ tăng lên để chống lại các tác nhân gây viêm như vi khuẩn, virus,... Đây là phản ứng của miễn dịch không đặc hiệu và các miễn dịch đặc hiệu.

- Nếu chỉ số 3 tăng cao thì người đó có nguy cơ bị xơ vữa động mạch. → Đúng. Chỉ số 3 là cholesterol. Cholesterol là một chất béo (lipid) cần thiết cho cơ thể, tham gia vào cấu tạo màng tế bào, sản xuất hormone và vitamin D. Tuy nhiên, khi cholesterol trong máu tăng cao, nó có thể tích tụ trong thành động mạch, gây ra tình trạng các mảng bám (chủ yếu là cholesterol) tích tụ bên trong thành động mạch, làm hẹp lòng mạch và cản trở dòng máu lưu thông được gọi là xơ vữa động mạch.