Vì sao trong bảo hiểm con người không đặt ra vấn đề bảo hiểm trên giá trị, dưới giá trị?

Bảo hiểm thương mại là một cơ chế hoạt động theo nguyên tắc chia sẻ rủi ro, nơi mà nhiều người tham gia đóng góp phí bảo hiểm để hình thành một quỹ chung. Khi một rủi ro được bảo hiểm xảy ra, người tham gia bị tổn thất sẽ được bồi thường từ quỹ này. Tuy nhiên, ý nghĩa của bảo hiểm thương mại không chỉ dừng lại ở việc chia sẻ và bù đắp rủi ro mà còn mở rộng sang vai trò kinh tế vĩ mô.

Phân tích các phương án:

* Phương án 1: Là trung gian tài chính tập trung vốn đầu tư cho nền kinh tế. Đây là ý nghĩa cốt lõi và quan trọng nhất của bảo hiểm thương mại. Các công ty bảo hiểm thu phí từ hàng triệu hợp đồng bảo hiểm, tích lũy một lượng vốn khổng lồ. Số vốn này sau đó được sử dụng để đầu tư vào nhiều lĩnh vực khác nhau của nền kinh tế như trái phiếu chính phủ, cổ phiếu, bất động sản, các dự án cơ sở hạ tầng, v.v. Thông qua hoạt động đầu tư này, các công ty bảo hiểm đóng vai trò như một trung gian tài chính quan trọng, chuyển hóa các khoản tiền nhàn rỗi thành nguồn vốn đầu tư hiệu quả, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và phát triển xã hội.

* Phương án 2: Giải quyết công ăn việc làm cho người lao động. Mọi ngành kinh tế đều tạo ra việc làm, và ngành bảo hiểm cũng không ngoại lệ. Tuy nhiên, việc tạo ra công ăn việc làm là một hệ quả của hoạt động kinh doanh, chứ không phải là ý nghĩa bản chất hay mục đích cốt lõi của bảo hiểm thương mại. Chức năng chính của bảo hiểm là bảo vệ tài chính và quản lý rủi ro.

* Phương án 3: Là thị trường hấp dẫn các nhà đầu tư. Ngành bảo hiểm có thể hấp dẫn các nhà đầu tư do quy mô lớn, tiềm năng lợi nhuận và sự ổn định nhất định. Tuy nhiên, đây là góc nhìn từ phía nhà đầu tư về ngành bảo hiểm, không phải là ý nghĩa chính của bảo hiểm thương mại đối với người tham gia hoặc nền kinh tế.

* Phương án 4: Là một ngành đem lại nhiều lợi nhuận cho xã hội. Bảo hiểm chắc chắn mang lại nhiều lợi ích cho xã hội thông qua việc ổn định kinh tế, giảm gánh nặng tài chính khi có rủi ro, và thúc đẩy sự an tâm trong đầu tư. Tuy nhiên, cách diễn đạt "đem lại nhiều lợi nhuận" chưa bao hàm hết ý nghĩa sâu sắc và toàn diện của bảo hiểm. Lợi ích mà bảo hiểm mang lại không chỉ là lợi nhuận tài chính mà còn là sự an toàn, an tâm và khả năng tái thiết sau tổn thất.

Kết luận: Phương án 1 mô tả chính xác và đầy đủ nhất về một trong những ý nghĩa kinh tế quan trọng của bảo hiểm thương mại.

Bảo hiểm trên giá trị (over-insurance) là tình trạng số tiền bảo hiểm được ghi trong hợp đồng cao hơn giá trị thực tế của đối tượng được bảo hiểm tại thời điểm ký kết hợp đồng hoặc tại thời điểm xảy ra sự kiện bảo hiểm. Khi xảy ra tổn thất, người được bảo hiểm chỉ được bồi thường tối đa bằng giá trị thiệt hại thực tế, chứ không phải toàn bộ số tiền bảo hiểm đã kê khai.

Các nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng bảo hiểm trên giá trị bao gồm:

* Do lỗi không cố ý của người tham gia bảo hiểm: Người được bảo hiểm có thể đánh giá sai, ước tính quá cao giá trị của tài sản hoặc đối tượng bảo hiểm do thiếu kiến thức chuyên môn, thông tin không đầy đủ hoặc nhầm lẫn. Đây là một dạng sai sót không cố ý.
* Do cố ý để trục lợi bảo hiểm: Đây là một nguyên nhân nghiêm trọng và phổ biến. Người tham gia bảo hiểm cố tình kê khai giá trị tài sản cao hơn giá trị thực tế với mục đích gian lận, hòng nhận được khoản bồi thường lớn hơn giá trị thiệt hại thực tế nếu sự kiện bảo hiểm xảy ra. Hành vi này được coi là gian lận bảo hiểm và có thể dẫn đến việc hợp đồng bị vô hiệu hoặc người tham gia bảo hiểm phải chịu trách nhiệm pháp lý.
* Do sai sót của bên bảo hiểm: Mặc dù không được đề cập trực tiếp là "chính" trong phương án 2, nhưng bên bảo hiểm cũng có thể mắc sai sót trong quá trình thẩm định, đánh giá giá trị đối tượng bảo hiểm, dẫn đến việc chấp nhận một số tiền bảo hiểm cao hơn thực tế.

Xem xét các phương án:
* Phương án 1 (Do sai sót của 2 bên bảo hiểm và được bảo hiểm trước khi kí HĐBH): Đây là một nguyên nhân đúng, bao gồm các lỗi không cố ý từ cả hai phía. Tuy nhiên, nó chưa bao quát hết nguyên nhân do cố ý trục lợi.
* Phương án 2 (Do lỗi không cố ý của người tham gia bảo hiểm, hoặc do cố ý để trục lợi bảo hiểm): Phương án này bao hàm cả lỗi không cố ý từ phía người được bảo hiểm và đặc biệt là nguyên nhân do cố ý trục lợi. Việc cố ý trục lợi là một động cơ rất mạnh mẽ dẫn đến bảo hiểm trên giá trị và là một khía cạnh quan trọng của vấn đề này. Do đó, phương án này đầy đủ và chính xác nhất.
* Phương án 3 (Do thiếu sót của người BH là chính): Phương án này quá hẹp, chỉ tập trung vào lỗi của bên bảo hiểm mà bỏ qua lỗi của bên được bảo hiểm và đặc biệt là hành vi cố ý trục lợi, vốn là nguyên nhân phổ biến.
* Phương án 4 (Do quy tắc BH thiếu chặt chẽ): Quy tắc bảo hiểm thiếu chặt chẽ có thể tạo điều kiện thuận lợi cho việc bảo hiểm trên giá trị xảy ra, nhưng bản thân nó không phải là nguyên nhân trực tiếp gây ra tình trạng này trong từng trường hợp cụ thể. Nguyên nhân trực tiếp vẫn là hành động hoặc sai sót của các bên liên quan.

Vì vậy, phương án 2 là câu trả lời toàn diện và chính xác nhất, bao quát được cả lỗi không cố ý và hành vi cố ý trục lợi bảo hiểm.

Theo quy định của pháp luật Việt Nam về bảo hiểm trách nhiệm dân sự (TNDS) bắt buộc của chủ xe cơ giới, cụ thể là Nghị định số 03/2021/NĐ-CP ngày 15/01/2021 của Chính phủ về bảo hiểm bắt buộc trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới (đã được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 67/2023/NĐ-CP), các đối tượng không thuộc diện "Người thứ ba" bị thiệt hại bao gồm:

* Lái xe, phụ xe trên chính chiếc xe cơ giới đó: Những người này được coi là người điều khiển hoặc trợ giúp điều khiển xe, gắn liền với hoạt động của xe. Họ không phải là "bên thứ ba" trong quan hệ bảo hiểm TNDS bắt buộc.
* Người ngồi trên xe, người bốc dỡ hàng hóa trên xe và hành khách trên chính chiếc xe cơ giới đó: Tương tự như lái xe, phụ xe, những người này được xem là người tham gia giao thông trên chính chiếc xe gây tai nạn và không được bảo hiểm theo diện "bên thứ ba".
* Chủ sở hữu xe cơ giới, trừ trường hợp chủ sở hữu đó đã giao cho tổ chức, cá nhân khác chiếm hữu, sử dụng chiếc xe cơ giới đó: Điều này có nghĩa là, nếu chủ sở hữu xe tự mình điều khiển, quản lý, hoặc không giao xe cho người khác sử dụng, thì họ không được coi là "bên thứ ba" nếu bị thiệt hại bởi chính chiếc xe đó. Chỉ khi chủ sở hữu đã giao xe cho người khác sử dụng (ví dụ như cho thuê, cho mượn, hoặc đã bán nhưng chưa sang tên), và họ bị thiệt hại do chiếc xe đó gây ra, thì họ mới có thể được xem xét là "bên thứ ba".

Phân tích các phương án:

* Phương án 1: Lái xe, phụ xe trên chính chiếc xe đó, người trên xe và hành khách trên chính chiếc xe đó, chủ sở hữu xe, trừ khi chủ sở hữu đó đã giao cho người khác chiếm hữu sử dụng chiếc xe đó. Phương án này liệt kê đầy đủ và chính xác tất cả các đối tượng không thuộc diện người thứ ba theo quy định của pháp luật. Vế "chủ sở hữu xe, trừ khi chủ sở hữu đó đã giao cho người khác chiếm hữu sử dụng chiếc xe đó" đồng nghĩa với việc chủ sở hữu tự mình chiếm hữu/sử dụng xe, hoặc không giao xe cho người khác, và trong trường hợp này, họ không phải là người thứ ba.

* Phương án 2: Lái xe, phụ xe trên chính chiếc xe đó và chủ sở hữu xe, nếu đã bán xe nhưng chưa sang tên xong cho chủ xe mới. Phần "chủ sở hữu xe, nếu đã bán xe nhưng chưa sang tên xong cho chủ xe mới" là trường hợp chủ sở hữu đã giao xe cho người khác chiếm hữu sử dụng. Trong trường hợp này, chủ sở hữu ĐƯỢC coi là người thứ ba nếu bị thiệt hại. Do đó, phương án này không chính xác vì nó bao gồm một trường hợp CÓ THỂ LÀ người thứ ba.

* Phương án 3: Lái xe, phụ xe, chủ sở hữu xe. Phương án này thiếu sự phân biệt rõ ràng về trường hợp chủ sở hữu xe có thể là người thứ ba nếu đã giao xe cho người khác chiếm hữu, sử dụng. Đồng thời, nó bỏ sót "người trên xe và hành khách trên chính chiếc xe đó".

* Phương án 4: Lái xe và chủ sở hữu xe, trừ khi chủ sở hữu đã bán xe cho người khác. Tương tự phương án 3, phương án này thiếu các đối tượng như "phụ xe, người trên xe và hành khách trên chính chiếc xe đó". Ngoài ra, vế "trừ khi chủ sở hữu đã bán xe cho người khác" lại ngụ ý loại trừ trường hợp chủ sở hữu đã bán xe khỏi danh sách KHÔNG phải người thứ ba, điều này đúng, nhưng lại không đầy đủ các trường hợp khác không phải người thứ ba.

Vì vậy, phương án 1 là chính xác nhất và đầy đủ nhất theo quy định pháp luật hiện hành.

Câu hỏi yêu cầu xác định rủi ro mà cả Bảo hiểm y tế (BHYT) và Bảo hiểm xã hội (BHXH) cùng nhau đảm bảo. Để trả lời chính xác, cần hiểu rõ phạm vi và mục đích của từng loại hình bảo hiểm:

1. Bảo hiểm y tế (BHYT):
* Mục đích: BHYT là hình thức bảo hiểm bắt buộc được áp dụng nhằm chăm sóc sức khỏe cho người dân, không vì mục đích lợi nhuận. Người tham gia BHYT được quỹ BHYT chi trả một phần hoặc toàn bộ chi phí khám bệnh, chữa bệnh, phục hồi chức năng, khám thai định kỳ, sinh con và các dịch vụ y tế khác theo quy định.
* Rủi ro đảm bảo: Chủ yếu là rủi ro về sức khỏe (ốm đau, bệnh tật, tai nạn cần khám chữa bệnh) và rủi ro tài chính (gánh nặng chi phí y tế khi không may bị ốm đau, bệnh tật).

2. Bảo hiểm xã hội (BHXH):
* Mục đích: BHXH là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi họ bị giảm hoặc mất khả năng lao động, hoặc bị mất việc làm, hoặc ngừng việc làm vì các lý do khác nhau theo quy định của pháp luật.
* Rủi ro đảm bảo: BHXH bao gồm nhiều chế độ, đảm bảo cho các rủi ro rộng hơn:
* Ốm đau: Giảm thu nhập do phải nghỉ làm để điều trị bệnh.
* Thai sản: Giảm thu nhập do nghỉ việc sinh con, chăm sóc con nhỏ.
* Tai nạn lao động - Bệnh nghề nghiệp: Mất hoặc giảm khả năng lao động, tử vong do tai nạn lao động hoặc bệnh nghề nghiệp.
* Hưu trí: Mất khả năng lao động do tuổi già, cần có thu nhập để đảm bảo cuộc sống.
* Tử tuất: Người lao động qua đời, thân nhân mất đi nguồn thu nhập chính.
* Phân tích rủi ro được đảm bảo bởi BHXH: Các rủi ro này đều liên quan đến sinh mạng (tử tuất, tai nạn lao động), sức khỏe (ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp) và đặc biệt là tài chính (giảm hoặc mất thu nhập, gánh nặng chi phí y tế).

Đánh giá các phương án:
* Phương án 1: Rủi ro về sinh mạng sức khỏe và tài chính cho người lao động. Đây là phương án chính xác nhất và bao quát đầy đủ nhất. Cả BHYT và BHXH đều hướng đến việc bảo vệ người lao động trước các rủi ro về sức khỏe (ốm đau, bệnh tật, tai nạn), sinh mạng (tử vong, tai nạn nghiêm trọng) và đặc biệt là giảm gánh nặng tài chính khi các rủi ro đó xảy ra hoặc khi người lao động mất khả năng lao động. Các chế độ của BHXH (ốm đau, thai sản, tai nạn lao động - bệnh nghề nghiệp, hưu trí, tử tuất) và BHYT đều xoay quanh ba yếu tố này.
* Phương án 2: Rủi ro về tuổi thọ con người. Phương án này quá hẹp. Mặc dù chế độ hưu trí của BHXH có liên quan đến rủi ro tuổi già (một khía cạnh của tuổi thọ), nhưng BHYT và các chế độ khác của BHXH (ốm đau, thai sản, tai nạn lao động) không chỉ giới hạn ở rủi ro về tuổi thọ.
* Phương án 3: Rủi ro về con người. Phương án này quá rộng và chung chung, không cụ thể hóa được bản chất của các loại rủi ro mà BHYT và BHXH nhắm đến. Mọi hình thức bảo hiểm đều liên quan đến "con người" theo một cách nào đó.
* Phương án 4: Rủi ro về tài chính khi không may bị tai nạn lao động hoặc ốm đau gây nên. Phương án này đúng nhưng chưa đầy đủ. Nó bỏ sót các rủi ro quan trọng khác mà BHXH đảm bảo như thai sản, hưu trí, tử tuất và các khía cạnh về sức khỏe, sinh mạng ngoài tài chính. Hơn nữa, BHYT không chỉ chi trả khi tai nạn lao động mà còn cả khi ốm đau thông thường.

Kết luận: Phương án 1 là lựa chọn bao quát và chính xác nhất, thể hiện đầy đủ các khía cạnh rủi ro mà cả BHYT và BHXH cùng đảm bảo cho người lao động.

Để xác định số tiền phí bảo hiểm (I) trong giá CIF, chúng ta cần hiểu rõ công thức tính toán theo điều kiện giao hàng này.

1. Các thông tin đã cho:
* Giá FOB tại cảng xuất khẩu (Hải Phòng hoặc Sài Gòn): 5856 US$.
* Phí suất bảo hiểm (R): 0.8. Trong ngành bảo hiểm hàng hải, phí suất thường được thể hiện dưới dạng phần trăm. Với giá trị 0.8, chúng ta hiểu đây là 0.8%, tức là 0.008 dưới dạng thập phân.

2. Công thức cơ bản của giá CIF:
Giá CIF (Cost, Insurance, Freight) được xác định như sau:
CIF = FOB + F (Cước phí) + I (Phí bảo hiểm)

3. Công thức tính phí bảo hiểm (I) trong giá CIF:
Phí bảo hiểm (I) thường được tính dựa trên giá trị được bảo hiểm. Theo thông lệ quốc tế và trong nhiều bài toán, phí bảo hiểm được tính trên giá CIF, hoặc 110% giá C&F (Cost and Freight). Tuy nhiên, khi nói "phí bảo hiểm trong giá CIF" với phí suất R, công thức phổ biến nhất là I = CIF * R.

Kết hợp hai công thức trên, ta có:
CIF = FOB + F + (CIF * R)
Chuyển vế để tìm CIF:
CIF - CIF * R = FOB + F
CIF * (1 - R) = FOB + F
CIF = (FOB + F) / (1 - R)

Sau đó, phí bảo hiểm I sẽ là:
I = CIF * R = [(FOB + F) / (1 - R)] * R

4. Vấn đề thiếu thông tin và cách giải quyết:
Trong đề bài này, giá cước phí vận chuyển quốc tế (F - Freight) không được cung cấp. Đây là một yếu tố quan trọng để tính toán chính xác. Trong các câu hỏi trắc nghiệm thiếu dữ liệu, chúng ta thường phải thử các phương án hoặc giả định một giá trị F hợp lý để tìm đáp án phù hợp.

Chúng ta sẽ kiểm tra từng phương án bằng cách giả định đó là phí bảo hiểm (I), sau đó tính ngược lại để xem giá cước phí F tương ứng có hợp lý hay không.

Kiểm tra các phương án:
Giả định phí suất bảo hiểm R = 0.8% = 0.008.

* Phương án 1: I = 49.48 US$
* Nếu I = 49.48 US$, thì CIF = I / R = 49.48 / 0.008 = 6185 US$.
* Từ công thức CIF = FOB + F + I, ta có F = CIF - FOB - I.
* F = 6185 - 5856 - 49.48 = 279.52 US$.
* Giá trị F = 279.52 US$ là một giá cước phí dương và hợp lý (khoảng 4.77% của giá FOB, một tỷ lệ vận chuyển khá phổ biến).

* Phương án 2: I = 54.43 US$
* Nếu I = 54.43 US$, thì CIF = I / R = 54.43 / 0.008 = 6803.75 US$.
* F = 6803.75 - 5856 - 54.43 = 893.32 US$.
* Giá trị F = 893.32 US$ cũng là một giá cước phí dương và hợp lý (khoảng 15.25% của giá FOB).

* Phương án 3: I = 59.38 US$
* Nếu I = 59.38 US$, thì CIF = I / R = 59.38 / 0.008 = 7422.5 US$.
* F = 7422.5 - 5856 - 59.38 = 1507.12 US$.
* Giá trị F = 1507.12 US$ cũng là một giá cước phí dương và hợp lý (khoảng 25.7% của giá FOB).

* Phương án 4: I = 44.53 US$
* Nếu I = 44.53 US$, thì CIF = I / R = 44.53 / 0.008 = 5566.25 US$.
* F = 5566.25 - 5856 - 44.53 = -334.28 US$.
* Giá trị F âm là không thể xảy ra trong thực tế, nên phương án này sai.

5. Kết luận:
Cả phương án 1, 2 và 3 đều có thể tạo ra một giá trị F hợp lý. Tuy nhiên, trong các bài toán thực tế và kiểm tra, khi không có thêm thông tin về cước phí, thường có một đáp án được thiết kế để khớp với một giá trị F phổ biến hoặc theo một quy ước tính toán nhất định. Phí vận chuyển khoảng 4-5% FOB là khá phổ biến.

Với việc áp dụng công thức I = R * (FOB + F) / (1 - R) và giả định giá cước F hợp lý (khoảng 4.77% giá FOB), phương án 1 cho kết quả chính xác.

* Cụ thể, để có I = 49.48$, ta cần một F = 279.52$.
* Lúc đó: CIF = 5856 (FOB) + 279.52 (F) + 49.48 (I) = 6185$.
* Và I = CIF * R = 6185 * 0.008 = 49.48$.

Đây là phương án phù hợp nhất với các tiêu chuẩn tính toán thương mại quốc tế khi phí suất bảo hiểm được áp dụng trực tiếp trên giá CIF, và F là một giá trị có thể chấp nhận được.

Đáp án đúng là 49.48 US$.