Thu hẹp khái niệm (KN) có giới hạn cuối cùng là gì?

Trong phán đoán phức “Tôi biết rằng anh ta rất tốt”, chúng ta cần xác định chủ từ (S) và vị từ (P). Chủ từ là đối tượng thực hiện hành động hoặc được nói đến, ở đây là “Tôi”. Vị từ là phần còn lại của câu, diễn tả hành động hoặc trạng thái của chủ từ, bao gồm cả mệnh đề phụ “biết rằng anh ta rất tốt”.

Để xác định quan hệ giữa hai phán đoán, chúng ta cần phân tích ý nghĩa của chúng. Phán đoán thứ nhất "Hầu hết người Việt Nam đều là người yêu nước" khẳng định rằng đa số người Việt Nam có lòng yêu nước. Phán đoán thứ hai "Không có chuyện mọi người Việt Nam đều là người yêu nước" phủ định rằng tất cả người Việt Nam đều yêu nước. Hai phán đoán này không thể đồng thời đúng, nhưng có thể đồng thời sai (ví dụ: nếu rất ít người Việt Nam yêu nước). Đây là quan hệ tương phản trên (hay còn gọi là quan hệ bán đối lập). Trong quan hệ tương phản trên, nếu một mệnh đề đúng thì mệnh đề còn lại sai, nhưng nếu một mệnh đề sai thì mệnh đề còn lại có thể đúng hoặc sai.

Câu hỏi này kiểm tra kiến thức về cấu trúc của khái niệm, đặc biệt là mối quan hệ giữa nội hàm và ngoại diên.

A. Đồng nhất về nội hàm thì cũng đồng nhất về ngoại diên. Mệnh đề này đúng. Nếu hai khái niệm có cùng nội hàm (tập hợp các thuộc tính cơ bản), chúng sẽ có cùng ngoại diên (tập hợp các đối tượng thuộc khái niệm).

B. Đồng nhất về ngoại diên thì cũng đồng nhất về nội hàm. Mệnh đề này sai. Hai khái niệm có thể có cùng ngoại diên nhưng nội hàm khác nhau. Ví dụ: "tam giác đều" và "tam giác có ba góc bằng nhau" có cùng ngoại diên (tất cả các tam giác đều và tam giác có ba góc bằng nhau đều là một), nhưng nội hàm của chúng khác nhau (một cái nhấn mạnh tính chất cạnh, một cái nhấn mạnh tính chất góc).

C. Một khái niệm có thể có nhiều nội hàm khác nhau. Mệnh đề này đúng. Tuỳ vào cách tiếp cận và mục đích phân tích, một khái niệm có thể được mô tả bằng nhiều tập hợp thuộc tính khác nhau, dẫn đến nhiều nội hàm khác nhau.

D. Khái niệm bao gồm nội hàm và ngoại diên, còn từ bao gồm ký (tín) hiệu và nghĩa. Mệnh đề này đúng. Đây là sự tương ứng cơ bản giữa khái niệm và từ ngữ trong tư duy và ngôn ngữ.

Vì vậy, đáp án sai là B.