Câu hỏi này yêu cầu phân tích các điều khoản của Hiến pháp 2013 mà một Bộ cần lưu ý khi đề xuất Chính phủ ban hành Nghị định cho phép khám xét chỗ ở của người dân trong các trường hợp phức tạp nhằm đảm bảo an ninh. Trọng tâm của câu hỏi là sự cân bằng giữa quyền con người (cụ thể là quyền bất khả xâm phạm về chỗ ở) và trách nhiệm của Nhà nước trong việc bảo vệ an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội.
Để trả lời câu hỏi này, cần xem xét các quy định sau của Hiến pháp 2013:
1. Điều 22. Quyền bất khả xâm phạm về chỗ ở của công dân:
* Khoản 1 quy định: "Chỗ ở của công dân được pháp luật bảo đảm an toàn. Không ai được tự ý vào chỗ ở của người khác nếu không được người đó đồng ý và sự đồng ý đó phải vì mục đích hợp pháp."
* Khoản 2 quy định: "Việc khám xét chỗ ở được tiến hành theo quy định của pháp luật."
Điều này nhấn mạnh nguyên tắc cơ bản về quyền riêng tư và sự an toàn của nơi ở, đồng thời quy định rõ việc khám xét chỉ được thực hiện theo luật định. Do đó, Nghị định do Bộ đề xuất phải tuân thủ chặt chẽ quy định này, chỉ được phép khám xét khi có căn cứ pháp lý rõ ràng và tuân thủ trình tự, thủ tục pháp luật quy định.
2. Chương II. Quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân:
Toàn bộ chương này quy định về các quyền cơ bản của công dân. Bất kỳ biện pháp nào hạn chế các quyền này, kể cả quyền bất khả xâm phạm về chỗ ở, phải được quy định trong luật và phải phù hợp với các nguyên tắc hiến định về quyền con người, không được tùy tiện hoặc lạm dụng.
3. Điều 12. Bảo vệ Tổ quốc:
Khoản 1 quy định: "Bảo vệ Tổ quốc là nhiệm vụ thiêng liêng và là quyền cao quý của công dân."
Khoản 2 quy định: "Nhà nước củng cố, tăng cường nền quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân; thực hiện các biện pháp xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân;... nhằm bảo vệ độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội; bảo vệ công cuộc xây dựng đất nước và đời sống bình thường của nhân dân."
Điều này khẳng định trách nhiệm của Nhà nước trong việc bảo vệ an ninh quốc gia và trật tự an toàn xã hội. Tuy nhiên, việc thực hiện trách nhiệm này phải tuân thủ Hiến pháp và pháp luật, không được xâm phạm đến các quyền cơ bản khác của công dân.
Quan điểm giải thích:
Khi đề xuất ban hành Nghị định cho phép khám xét chỗ ở, Bộ cần đặc biệt lưu ý đến Điều 22 của Hiến pháp 2013, đặc biệt là khoản 2: "Việc khám xét chỗ ở được tiến hành theo quy định của pháp luật." Điều này có nghĩa là, Nghị định mà Bộ đề xuất phải quy định chi tiết, cụ thể và chặt chẽ các trường hợp, căn cứ, trình tự, thủ tục khám xét. Các quy định này phải đảm bảo:
* Tính hợp pháp: Chỉ được phép khám xét khi có căn cứ rõ ràng theo quy định của pháp luật (ví dụ: lệnh của Tòa án, quyết định của cơ quan có thẩm quyền trong các trường hợp quy định tại luật tố tụng hình sự hoặc các luật liên quan khác).
* Tính cần thiết và hợp lý: Việc khám xét chỉ được thực hiện khi thật sự cần thiết để phục vụ mục đích bảo vệ an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội hoặc điều tra, xử lý tội phạm, và các biện pháp khác không thể đạt được mục đích tương đương.
* Trình tự, thủ tục chặt chẽ: Phải quy định rõ thẩm quyền ra quyết định khám xét, trình tự xin phép, cách thức thi hành lệnh khám xét (có sự chứng kiến, lập biên bản, thông báo cho người bị khám xét...), đảm bảo không xâm phạm quá mức cần thiết.
Đồng thời, Bộ cũng cần cân nhắc các quy định chung về quyền con người tại Chương II và trách nhiệm của Nhà nước trong việc đảm bảo an ninh tại Điều 12 để đảm bảo rằng Nghị định đề xuất không mâu thuẫn với tinh thần và các quy định của Hiến pháp, đảm bảo sự hài hòa giữa yêu cầu bảo vệ an ninh và tôn trọng quyền con người.
