Cho tình huống: Một cô bé có lệ là cứ được điểm 10 là mẹ cho ăn kem:

Con: “Mẹ ơi! Hôm nay con được điểm 10 Toán.”

Mẹ: “Nhưng hôm nay trời lạnh thế này!”

Con: “Ứ, mẹ phải giữ đúng lời hứa chứ!”

Trong tình huống trên, có mấy hành vi ở lời gián tiếp và những hành vi đó được thể hiện ở những lời trực tiếp nào?

Câu hỏi này kiểm tra kiến thức về hành động ngôn ngữ, cụ thể là hành động ở lời (illocutionary act). Hành động ở lời là hành động được thực hiện khi nói ra một câu, thể hiện mục đích của người nói. Trong câu "Tôi hứa với anh ngày mai tôi sẽ đến", người nói đang thực hiện hành động hứa hẹn, một hành động thuộc phạm trù hành động ở lời.

A. Hành động tạo lời (locutionary act) là hành động tạo ra những phát ngôn có nghĩa, tuân theo quy tắc ngữ pháp. Câu nói trên có nghĩa và đúng ngữ pháp, nhưng hành động tạo lời chỉ là bước đầu tiên để thực hiện các hành động ngôn ngữ khác.

B. Hành động mượn lời (perlocutionary act) là hành động gây ra một hiệu ứng hoặc tác động nào đó đến người nghe. Câu nói trên có thể khiến người nghe tin tưởng, vui vẻ, hoặc mong đợi, nhưng đây là hệ quả của hành động hứa hẹn, không phải bản chất của hành động ngôn ngữ đang được thực hiện.

C. Hành động ở lời (illocutionary act) là hành động mà người nói thực hiện khi nói ra một câu. Trong trường hợp này, hành động hứa hẹn là hành động ở lời.

D. Vì A không phải là đáp án đúng hoàn toàn và C đúng, nên D không đúng.

Vậy đáp án đúng là C.

Câu hỏi này liên quan đến lý thuyết hành vi ngôn ngữ, cụ thể là cách thức thể hiện các hành vi ở lời như "mời", "cảm ơn", "xin lỗi".

A. Biểu thức ngữ vi tường minh: Là cách diễn đạt trực tiếp và rõ ràng ý định thực hiện một hành vi ngôn ngữ. Ví dụ: "Tôi mời bạn...", "Tôi xin lỗi vì...", "Tôi cảm ơn bạn vì...".

B. Biểu thức ngữ vi nguyên cấp: Là cách diễn đạt gián tiếp, không trực tiếp chỉ rõ hành vi ngôn ngữ đang được thực hiện. Ví dụ: "Bạn có muốn... không?" (thay vì "Tôi mời bạn..."), "Tôi rất tiếc" (thay vì "Tôi xin lỗi").

C. Biểu thức ngữ vi miêu tả: Không phù hợp trong trường hợp này.

Các hành vi "mời", "cảm ơn", "xin lỗi" *nhất thiết* phải được thực hiện bằng biểu thức tường minh để đảm bảo người nghe hiểu đúng ý định của người nói. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, chúng ta vẫn có thể sử dụng các biểu thức nguyên cấp để diễn đạt một cách lịch sự và tế nhị hơn. Vì vậy, đáp án chính xác nhất là đáp án A, vì nó nêu bật sự cần thiết của biểu thức tường minh trong việc truyền tải các hành vi ngôn ngữ này. Mặc dù có thể dùng biểu thức nguyên cấp, nhưng không phải lúc nào cũng đủ rõ ràng và trang trọng.