Nhân tố cơ bản, trực tiếp tạo thành nguồn gốc xã hội của ý thức:

Những quan niệm biện chứng ở thời kỳ cổ đại 

Những quan niệm biện chứng của các nhà duy vật thế kỷ XVII-XVIII 

Những quan niệm biện chứng của các nhà khoa học tư nhiên thế kỷ XVII-XVIII 

Phép biện chứng duy vật 

Phép biện chứng duy tâm cổ điển Đức là một hệ thống logic khá vững chắc. Hầu như các nguyên lý quy luật cơ bản của phép biện chứng với tư cách là học thuyết về mối liên hệ phổ biến về sự vận động và phát triển đã được xây dựng trong một hệ thống thống nhất

Các luận điểm nguyên lý quy luật của phép biện chứng đã được luận giải ở tầm logic nội tại cực kì sâu sắc

Phép biện chứng duy tâm cổ điển Đức là một trong các tiền đề lý luận cho sự ra đời của triết học Mác

Cả A, B, C

1 nguyên lý, 1 quy luật

2 nguyên lý, 2 quy luật

2 nguyên lý, 3 quy luật

3 nguyên lý, 3 quy luật

Khả năng

Hiện thực

Nội dung

Hình thức

Thời kỳ Phục Hưng

Thời kỳ trung cổ

Thời kỳ cổ đại

Thời kỳ cận đại

Toán học

Sinh học

Hoá học

Cơ học

Quan điểm duy tâm khách quan

Quan điểm duy tâm chủ quan

Quan điểm nhị nguyên

Quan điểm duy vật

Chịu ảnh hưởng của thuyết bất khả tri, không thừa nhận con người có khả năng nhận thức được thế giới

Chịu ảnh hưởng của những người theo vật hoạt luận, thừa nhận mọi vật đều có ý thức

Chịu ảnh hưởng của chủ nghĩa duy lý cho chỉ có con người mới có ý thức

Chịu ảnh hưởng của tôn giáo, cho ý thức có nguồn góc từ thần thánh

Pháp

Ý

Anh 

Mỹ

Xpinôdza

Ph. Bêcơn

Đềcáctơ

Giôn Lốccơ