Về khách quan, sự phát triển khoa học tự nhiên và thế giới quan duy tâm tôn giáo quan hệ với nhau như thế nào?

Chủ nghĩa duy vật tự phát

Chủ nghĩa duy tâm chủ quan

Chủ nghĩa duy vật biện chứng

Chủ nghĩa duy vật siêu hình

Do thần thánh sáng tạo ra

Do ý chí của giai cấp thống trị

Do sự quy ước, thoả thuận giữa con người nhằm tránh những cuộc chiến tranh tàn khốc

Do ý muốn chủ quan của cá nhân nhà tư tưởng

Đềcáctơ nghi ngờ khả năng nhận thức của con người

Vì coi nghi ngờ là điểm xuất phát của nhận thức khoa học, nên Đềcáctơ phủ nhận khả năng nhận thức của con người

Quan điểm của Đềcáctơ và Hium là như nhau vì đều nghi ngờ nhận thức của con người

Đềcáctơ coi nghi ngờ là điểm xuất phát của nghiên cứu khoa học để phủ nhận sự mê tín, phủ nhận niềm tin tôn giáo

Nhấn mạnh vai trò của tư duy, duy lý

Nhấn mạnh vai trò của cảm giác

Phủ nhận vai trò của chủ thể

Đề cao kinh nghiệm

Là ý niệm bẩm sinh

Là hoạt động của linh hồn

Là kinh nghiệm bên trong

Là giai đoạn phản ánh khái quát sự vật

Giai cấp địa chủ quý tộc Đức

Giai cấp vô sản Đức

Giai cấp tư sản dân chủ Đức

(1) Thuyết mặt trời làm trung tâm vũ trụ của Côpécních, (2) định luật bảo toàn khối lượng của Lômônôxốp, (3) học thuyết tế bào

(1) Định luật bảo toàn và chuyển hoá năng lượng, (2) học thuyết tế bào, (3) học thuyết tiến hoá của Đácuyn

(1) Phát hiện ra nguyên tử, 2) phát hiện ra điện tử, 3) định luật bảo toàn và chuyển hoá năng lượng

Đồng nhất vật chất nói chung với một dạng cụ thể hữu hình có tính chất cảm tính của vật chất

Đồng nhất vật chất nói chung với một dạng cụ thể, đồng thời trong quan niệm về vật chất có nhiều yếu tố biện chứng

Không đồng nhất vật chất nói chung với một dạng cụ thể của vật chất

Sự tác động của tự nhiên vào bộ óc con người

Lao động, thực tiễn xã hội

Bộ não người và hoạt động của nó

Ý thức là thực thể độc lập

Ý thức là sự phản ánh hiện thực khách quan vào bộ óc con người

Ý thức là sự phản ánh sáng tạo hiện thực khách quan vào bộ óc con người

Ý thức là năng lực của mọi dạng vật chất