Nặng hành chính – quân sự luôn xuất hiện ở giai đoạn đầu của các triều đại phong kiến Việt Nam.

Câu hỏi yêu cầu làm rõ hai nội dung về pháp luật thời nhà Lê sơ: (a) tính giai cấp của pháp luật qua các nguyên tắc hình sự và (b) sự bảo vệ tính bình đẳng trong quan hệ khế ước.

Để trả lời phần a, cần phân tích các nguyên tắc của bộ luật Hình thư dưới thời Lê sơ để chỉ ra rằng chúng phản ánh rõ rệt tính giai cấp. Pháp luật thời Lê sơ, dù có tiến bộ so với các triều đại trước, vẫn mang nặng tính chất bảo vệ chế độ phong kiến, bảo vệ quyền lợi của giai cấp thống trị (vua, quan, địa chủ). Các nguyên tắc về tội phạm và hình phạt thường có sự phân biệt dựa trên địa vị xã hội, xuất thân, giới tính. Ví dụ, tội danh và mức phạt dành cho quan lại, quý tộc có thể nhẹ hơn hoặc có những quy định riêng so với tội danh và hình phạt áp dụng cho dân thường, nông nô hoặc những người thuộc tầng lớp thấp kém hơn. Thậm chí, có những trường hợp tội phạm của người dân thường có thể bị quy kết nặng nề hơn nếu liên quan đến việc xâm phạm đến tài sản hoặc uy quyền của quan lại. Điều này thể hiện rõ pháp luật là công cụ của giai cấp thống trị để duy trì quyền lực và trật tự xã hội theo ý muốn của họ.

Đối với phần b, cần làm rõ cách pháp luật nhà Lê sơ bảo vệ tính bình đẳng giữa các bên trong quan hệ khế ước. Khế ước (hợp đồng) là một hình thức giao dịch dân sự phổ biến trong xã hội, bao gồm các loại hợp đồng như mua bán, cho thuê, vay mượn, mướn, v.v. Bộ luật nhà Lê sơ đã có những quy định nhằm điều chỉnh các quan hệ này, đảm bảo sự minh bạch, công bằng và rõ ràng giữa các bên tham gia. Các quy định này có thể bao gồm việc xác định rõ quyền và nghĩa vụ của từng bên, quy trình lập khế ước, điều kiện có hiệu lực của khế ước, và các biện pháp xử lý khi có tranh chấp hoặc vi phạm hợp đồng. Pháp luật quy định rõ ràng về việc các bên phải tự nguyện, bình đẳng khi tham gia giao dịch, không ai được ép buộc hay lừa dối người khác. Nếu có tranh chấp xảy ra, pháp luật sẽ dựa trên nội dung khế ước đã lập và các quy định pháp luật để giải quyết, đảm bảo quyền lợi chính đáng của cả hai bên, tránh tình trạng một bên lạm dụng quyền lực hay vị thế để áp đặt ý chí lên bên kia. Điều này thể hiện vai trò của pháp luật trong việc tạo dựng một môi trường giao dịch ổn định, tin cậy và bảo vệ quyền sở hữu cũng như lợi ích hợp pháp của công dân.

Câu hỏi đề cập đến sự hình thành nhà nước đầu tiên ở Việt Nam và mối liên hệ với mâu thuẫn giai cấp. Theo các tài liệu lịch sử và lý thuyết về nhà nước, sự hình thành nhà nước thường gắn liền với sự phân hóa giai cấp, mâu thuẫn giữa các giai cấp ngày càng gay gắt đến mức cần có một bộ máy quyền lực chung (nhà nước) để duy trì trật tự và bảo vệ lợi ích của giai cấp thống trị. Tuy nhiên, mâu thuẫn giai cấp gay gắt không phải là điều kiện duy nhất hoặc là nguyên nhân trực tiếp, duy nhất dẫn đến sự hình thành nhà nước đầu tiên. Sự hình thành nhà nước là một quá trình phức tạp, bao gồm nhiều yếu tố như sự phát triển của lực lượng sản xuất, nhu cầu quản lý xã hội ngày càng tăng, sự xuất hiện của tư hữu, và sự phân hóa giai cấp. Đặc biệt, đối với nhà nước sơ khai, sự hình thành thường bắt nguồn từ nhu cầu tổ chức, quản lý cộng đồng, phòng chống thiên tai, ngoại xâm và dần dần phát triển thành bộ máy cai trị khi mâu thuẫn nội bộ xã hội (bao gồm cả mâu thuẫn giai cấp) trở nên gay gắt. Việc khẳng định "mâu thuẫn giai cấp gay gắt đến mức không thể điều hòa được" là yếu tố quyết định duy nhất có thể gây nhầm lẫn. Tuy nhiên, trong bối cảnh lịch sử sơ khai, sự hình thành nhà nước thường đi đôi với sự phân hóa giai cấp và mâu thuẫn nội bộ. Dù có thể có những cách diễn đạt chính xác hơn, nhưng phát biểu "Nhà nước đầu tiên ở Việt Nam hình thành khi mâu thuẫn giai cấp gay gắt đến mức không thể điều hòa được" phản ánh một khía cạnh quan trọng trong sự ra đời của nhà nước theo học thuyết Mác-Lênin. Do đó, đáp án "Đúng" là phù hợp với cách hiểu chung về sự ra đời của nhà nước trong các giai đoạn lịch sử nhất định.

Câu hỏi kiểm tra kiến thức về mô hình nhà nước thời Trần, cụ thể là thể chế "lưỡng đầu". "Lưỡng đầu" ở đây ám chỉ việc vua Trần không trực tiếp nắm giữ toàn bộ quyền lực mà có sự tham gia và giám sát của các tầng lớp quý tộc, đặc biệt là vai trò của các chức vụ như Thái sư, Quốc công. Mặc dù vua Trần có uy quyền cao nhất, nhưng thể chế này không phải là quân chủ tuyệt đối mà có yếu tố hạn chế quyền lực của vua thông qua các cơ quan và vai trò của quý tộc, tạo nên một mô hình quân chủ hạn chế.

Câu hỏi kiểm tra kiến thức về phương pháp tuyển chọn quan lại dưới thời Ngô, Đinh, Tiền Lê. Trong giai đoạn này, hình thức chủ yếu để tuyển chọn quan lại không phải là khoa cử mà là thông qua các mối quan hệ thân tộc, tiến cử hoặc bổ nhiệm trực tiếp dựa trên tài năng, uy tín cá nhân và sự tín nhiệm của vua. Khoa cử mới thực sự phát triển mạnh mẽ và trở thành phương pháp tuyển chọn quan lại chính thức dưới thời Lý, Trần.

Câu hỏi kiểm tra kiến thức về tổ chức bộ máy nhà nước thời Lê Thánh Tông. Thời kỳ này, vua Lê Thánh Tông đã thực hiện nhiều cải cách hành chính, trong đó có việc ban hành bộ luật Hồng Đức và tổ chức lại bộ máy quan lại. Tuy nhiên, để nói rằng "chính quyền cấp đạo" rất lớn quyền lực là chưa hoàn toàn chính xác. "Cấp đạo" ở đây có thể hiểu là các đơn vị hành chính cấp tỉnh hoặc các cơ quan trung ương. Dù bộ máy quan lại được tổ chức chặt chẽ và có vai trò nhất định, nhưng quyền lực tối cao vẫn thuộc về nhà vua. Các cơ quan như Lục bộ, Ngự sử đài, Đô hộ phủ,... hoạt động dưới sự chỉ đạo và giám sát của nhà vua. Do đó, nhận định "Chính quyền cấp đạo thời vua Lê Thánh Tông rất lớn quyền lực" là sai. Quyền lực tập trung vào nhà vua và được phân chia có kiểm soát tới các cơ quan nhà nước.