Một phụ nữ, 53 tuổi, cao 153 cm, cân nặng 42 kg, đã mãn kinh 9 năm nay. Bà được phát hiện có loãng xương trong đợt khám sức khỏe tại cơ quan. Tiền sử bà bà bị hen từ nhỏ và được điều trị bằng corticoid. Các yếu tố nguy cơ gây loãng xong của bà?

A mãn kinh muộn, vóc người nhỏ bé sử dụng corticoid

Osteocalcin là một protein không collagen có trong xương và răng. Nó được sản xuất bởi các tế bào tạo xương (osteoblasts) và tham gia vào quá trình khoáng hóa xương. Xét nghiệm osteocalcin được sử dụng để đánh giá tỷ lệ luân chuyển xương (bone turnover rate), tức là tốc độ hình thành và hủy xương. Do đó, đáp án đúng là D. Các đáp án khác không chính xác vì: A - osteocalcin không trực tiếp đánh giá hoạt động sinh học hàng ngày hoặc tình trạng dinh dưỡng; B - các xét nghiệm khác như đo mật độ xương (DEXA) thường được sử dụng để đánh giá sự mất xương; C - mặc dù osteocalcin có thể thay đổi khi điều trị bằng thuốc chống hủy xương, nhưng nó không phải là chỉ số chính để đánh giá hiệu quả của các thuốc này.

Sự khoáng hóa xương là quá trình lắng đọng các khoáng chất, chủ yếu là canxi và phosphate, vào chất nền hữu cơ của xương, tạo nên cấu trúc cứng chắc của xương. Các yếu tố tham gia điều hòa quá trình này bao gồm:

• Insulin-like growth factor (IGF): Là một hormone có vai trò quan trọng trong sự tăng trưởng và phát triển của xương, kích thích sự tăng sinh và biệt hóa của tế bào xương, cũng như tổng hợp chất nền xương. Do đó, IGF tham gia điều hòa sự khoáng hóa.

• Osteocalcin: Là một protein không collagen, được sản xuất bởi tế bào tạo xương (osteoblast). Nó liên kết với canxi và tham gia vào quá trình khoáng hóa xương.

• Phosphatase kiềm (ALP): Là một enzyme xúc tác phản ứng thủy phân các este phosphate, tạo ra phosphate tự do. Phosphate tự do này rất cần thiết cho quá trình khoáng hóa xương.

• Interleukin (IL): Là một nhóm các cytokine có vai trò quan trọng trong hệ miễn dịch. Một số interleukin có thể ảnh hưởng đến quá trình tạo xương và hủy xương, nhưng vai trò của chúng trong điều hòa trực tiếp sự khoáng hóa không rõ ràng bằng các yếu tố kể trên.

Trong các đáp án trên, Insulin like growth factor (IGF) có vai trò quan trọng trong việc điều hòa sự khoáng hóa xương.

Hệ thống ống T (hay ống ngang) là những invagination (chỗ lõm vào) của màng tế bào (sarcolemma) vào bên trong tế bào cơ vân. Chức năng chính của hệ thống ống T là lan truyền nhanh chóng điện thế hoạt động từ màng tế bào đến tất cả các sợi cơ bên trong tế bào. Điều này đảm bảo sự co cơ đồng đều và hiệu quả.

Phương án A đúng vì nó mô tả chính xác vai trò của hệ thống ống T trong việc lan truyền điện thế hoạt động.

Phương án B sai vì việc nối các sarcomere tận tận là chức năng của các protein cấu trúc khác, không phải ống T.

Phương án C sai vì hệ thống ống T có vai trò quan trọng trong co cơ vân.

Phương án D sai vì Ca++ chủ yếu được dự trữ trong lưới nội chất (sarcoplasmic reticulum), không phải trong hệ thống ống T. Hệ thống ống T đóng vai trò trong việc kích thích giải phóng Ca++ từ lưới nội chất khi có điện thế hoạt động.

Liệu pháp hormon trong điều trị loãng xương thường được chỉ định cho phụ nữ sau mãn kinh có nguy cơ cao hoặc đã bị loãng xương sau mãn kinh. Nguyên nhân là do sau mãn kinh, nồng độ estrogen giảm mạnh, dẫn đến giảm mật độ xương và tăng nguy cơ loãng xương. Các liệu pháp hormon giúp bổ sung estrogen (hoặc các hormon tương tự) để làm chậm quá trình mất xương và giảm nguy cơ gãy xương.

Trong quá trình tạo xương, P1NP (Procollagen type 1 N-terminal propeptide) là một marker quan trọng, phản ánh hoạt động của các nguyên bào xương. Các marker khác như Β-CTX (phản ánh quá trình hủy xương), phosphatase kiềm và osteocalcin cũng liên quan đến quá trình tạo xương, nhưng P1NP được xem là marker đặc hiệu và nhạy cảm hơn đối với quá trình này.