C.Mác cho rằng: nếu… của sự vật là nhất trí với nhau, thì tất thảy khoa học sẽ trở nên thừa

Khả năng/ Hiện thực

Hiện thực/ Ngẫu nhiên

Hiện thực/ Khả năng

Tất yếu/ Ngẫu nhiên

Những quy luật riêng trong từng lĩnh vực cụ thể

Những quy luật chung tác động trong một số lĩnh vực nhất định

Các quy luật phổ biến trong mọi lĩnh vực tồn tại của thế giới

Cả A, B, C

Phương pháp kinh nghiệm (phương pháp con kiến)

Phương pháp kinh viện (phương pháp con nhện)

Phương pháp phân tích thực nghiệm (phương pháp con ong)

Phương pháp A và B

Phương pháp “con nhện”

Phương pháp “con kiến”

Phương pháp “con ong”

Phương pháp suy diễn

Chủ nghĩa kinh nghiệm

Chủ nghĩa duy vật biện chứng

Chủ nghĩa kinh viện

Chủ nghĩa duy vật siêu hình

Là những đặc điểm chung của các sự vật của giới tự nhiên

Chỉ là tên của những cái tên

Khái niệm là thực thể tinh thần tồn tại trước & độc lập với sự vật

Khái niệm là bản chất của sự vật

Chủ nghĩa tự nhiên

Chủ nghĩa duy vật biện chứng

Chủ nghĩa duy tâm khách quan

Chủ nghĩa tự do tư sản

Chủ nghĩa duy vật siêu hình

Chủ nghĩa duy vật biện chứng

Chủ nghĩa duy tâm chủ quan

Chủ nghĩa duy tâm khách quan

Chủ nghĩa duy tâm khách quan

Chủ nghĩa duy tâm chủ quan

Chủ nghĩa duy vật

Chủ nghĩa kinh nghiệm phê phán

Platôn

Hêghen

Arixtốt

Cantơ