Cấu trúc cơ bản của một hình thái kinh tế - xã hội là:

Mặc dù Các Mác và Ph.Ăngghen đã có công lớn trong việc phát triển lý thuyết về giai cấp và đấu tranh giai cấp, nhưng sự phát hiện ra sự phân chia xã hội thành giai cấp và đấu tranh giai cấp là công lao của các nhà sử học tư sản trước Mác. Các nhà sử học này đã nhận thấy sự tồn tại của các giai cấp khác nhau trong xã hội và sự xung đột giữa chúng, nhưng họ không giải thích được nguồn gốc và bản chất của các giai cấp cũng như quy luật vận động của đấu tranh giai cấp. Mác và Ăngghen đã kế thừa những thành tựu của các nhà sử học tư sản, đồng thời phân tích một cách khoa học sự hình thành, phát triển và diệt vong của các giai cấp, vạch ra vai trò lịch sử của đấu tranh giai cấp.

Điều kiện chủ quan là yếu tố thuộc về bản thân giai cấp cách mạng và tổ chức của nó. Trong các điều kiện chủ quan, sự trưởng thành của giai cấp công nhân, đặc biệt khi nó có đảng tiên phong lãnh đạo, đóng vai trò quyết định nhất. Đảng tiên phong có đường lối đúng đắn, sáng tạo sẽ giúp giai cấp công nhân nhận thức rõ sứ mệnh lịch sử của mình, tập hợp lực lượng, xây dựng khối liên minh vững chắc và tiến hành cách mạng thành công.

Động lực của cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa bao gồm giai cấp công nhân, tầng lớp trí thức, giai cấp nông dân và tiểu tư sản. Các giai cấp và tầng lớp này có lợi ích gắn bó với sự nghiệp xây dựng xã hội chủ nghĩa, có ý thức giác ngộ cách mạng và có khả năng đóng góp vào sự phát triển của xã hội.