Đọc văn bản sau:
XING NHÃ TRẢ THÙ NHÀ
Tóm tắt tác phẩm: Vợ chồng Gia- rơ-kốt và Hơ- bia Đá sinh được một con trai, đặt tên là Xing Nhã. Ngày lễ “thổi tai” (lễ cầu mong cho con khôn lớn) cho con, vợ chồng Gia- rơ-kốt mời vợ chồng bạn thân là Gia- rơ- Bú tới dự nhưng Gia-rơ- Bú từ chối chỉ cho vợ là Hơ- bia- Guê đến. Ghen ghét với cuộc sống giàu có, hạnh phúc của nhà Gia- rơ- kốt, lại nghe vợ xúc xiểm, Gia- rơ- Bú kéo nô lệ đến đánh phá buôn làng, cướp đoạt của cải và giết hại Gia- rơ- kốt, bắt Hơ- bia- Đá về làm nô lệ. Xing Nhã được ông Gỗn (một trong những thần ở trên trời thường làm những điều tốt lành) cứu thoát và giao cho vợ chồng Xing Yu ê và Bang Ra nuôi dưỡng.
Đoạn trích dưới đây kể về Xing Nhã sau khi được Bơ-ra Tang (người yêu của Xing Nhã) tiết lộ sự thật về cái chết của cha, đã quyết tâm tìm tới buôn làng của Gia-rơ Bú, chiến đấu với anh em Gia-rơ Bú để “đòi xương cho cha, trả thù cho mẹ”.
[…]
Đêm hôm ấy, Xing Nhã trằn trọc mãi, ngồi không được, ngủ không nổi, đứng cũng không yên. Ngoài bờ suối, con chim pu-pút điểm canh từng hồi dài. Xing Nhã ra ngoài hè, bước lên lại bước xuống cầu thang. Lòng thương mẹ nhớ cha đã giục Xing Nhã đến nhà Bơ-ra Tang giữa đêm khuya khoắt. Nghe tiếng bước chân làm rung rinh sàn nhà, Bơ-ra Tang thức dậy chưa ra nhìn mặt, hỏi:
Bơ- ra Tang: - Ơ anh! Anh muốn hút thuốc tại sao không tới từ lúc chiều, muốn ăn trầu, tại sao không đi từ lúc sớm? Nửa đêm rồi, anh tới hỏi em có việc gì? Nếu anh muốn ăn cơm kê trên gác bếp, ăn cơm nếp trong nồi, bầy trai gái nhà em đã lo xong từ tối.
Xing Nhã- Anh ăn cơm rồi. Anh muốn em hãy cho anh xin một con thoi chỉ dài đem về sửa soạn chiếc khiên của anh.
Bơ- ra Tang vào buồng lấy cho Xing Nhã một thoi chỉ trắng. Xing Nhã trở về. Trời vừa sáng. Con chim pu- pút đã ngừng kêu. Gặp cha, Xing Nhã hỏi:
Xing Nhã- Ơ cha! Cha hãy gọi cho con một trăm người khoẻ, một nghìn người mạnh, đi tìm cây to làm khiên cho con.
Cả đoàn người lũ lượt kéo tới ruộng lầy có chuối mọc, đến thác Đang hoa nở, từ bờ sông lớn, gốc cây xoài ngả nghiêng. Họ kéo tới vùng bà Hơ- bút, bà Hơ- tang đang dệt vải, nhìn thấy mái nhà mẹ Đung, mẹ Đai, thấy cây kơ- pa cao, cây kơ-lơng lớn đến nỗi phải đi vòng một năm mới giáp gốc, năm tháng mới mút cành, lá dài hơn một dặm cánh chim bay.
Xing Nhã cho dân làng đốn miết, đốn mãi, đốn từ mùa này sang mùa khác mà cây không ngã, gốc không nghiêng. Xing Nhã gọi cha là Xing Yuê đốn thử. Cây vẫn đứng trơ trơ. Cuối cùng Xing Nhã mời bạn Tông Á và Tông Yu ê đốn một bên, Xing Nhã đốn một bên. Những nhát rìu của Xing Nhã toé lửa, bắn những mảnh cây kơ-lơng tung bay tứ phía, bay tới nhà Gia-rơ Bú, trúng trai gái ở bến nước, trúng bà già đi hái củi, trúng nhà Gia- rơ Bú gãy xà ngang, tan xà dọc…
Những mảnh gỗ của Xing Nhã bay đi, làm cho con tê giác không dám ở trong bãi, con voi không dám ở trong rừng, trâu bò chạy lung tung trên bãi cỏ.
Những mảnh gỗ của Xinh Nhã bắn lần thứ hai làm đứt cả canh chỉ của nàng Hơ bia- Bơ-lao đang dệt.
Mấy ngày sau, cây kơ- lơng mới đổ. Xing Nhã tiếp tục chặt cành. Một tháng, hai tháng, ba tháng, Xing Nhã mới làm xong chiếc khiên. Hàng trăm, hàng nghìn dân làng nhấc khiên không nổi. Xing Nhã bước tới, một tay nâng khiên, một tay giơ lên đầu, đội về buôn. Về tới nhà, ở một ngày, nghỉ một tháng. Xing Nhã suy tính chuyện đi đòi xương cho cha, trả thù cho mẹ.
Buổi sáng, Xing Nhã ngồi nắn lại vành khiên của cha. Phía dưới khiên đổ đồng, phía trên đổ chì, vành khiên nạm bạc sáng chói. Khiên làm xong. Xing Nhã múa thử. Chiếc khiên múa xoay phía dưới chết con cọp, xoay phía trên chết con voi, khiên xoay theo đường cái, đất bụi dấy mù mịt, trời nổi giông to, gió lớn.
Bang Ra và Xing Yu ê- Ta hãy lấy bảy ché rượu ngon, bảy con trâu đực trắng cúng cho trời, cho đất phù hộ con trai ta khoẻ mạnh. Ta hãy lấy con gà cúng thần Nước, ta lấy con lợn cúng Y Rít (vị thần cai quản khoảng giữa trời và đất) phù hộ con trai ta khôn lớn, đừng đi chết bỏ xương nơi đất khác.
(Sau khi cúng xong, cha mẹ nuôi của Xing Nhã lấy dây, nhờ Tông Á và Tông Yu ê trói Xing Nhã lại. Trói lần thứ nhất, thứ hai, thứ ba, Xing Nhã cựa mình, dây đứt. Lần thứ tư, Bang Ra trói Xinh Nhã bằng sợi dây sắt cũng đứt nốt. Bang Ra lấy dây xích của Xing Nhã dùng để đánh quay trói chặt lại. Xing Nhã cố vùng vẫy. Lát sau hồn của Xing Nhã bị Giàng Trời bắt. Xing Nhã chết. Linh hồn Xing Nhã bay tới nhà ông Gỗn, được ông Gỗn cho uống thuốc tỉnh lại. Xing Nhã trở về từ giã cha mẹ nuôi, đi tìm kẻ thù. Vượt qua muôn trùng trở ngại, Xing Nhã tới được nhà kẻ thù. Đoạn dưới đây miêu tả cuộc chiến đấu cuối cùng của Xing Nhã với anh em Gia- rơ Bú).
[…] Hai bên lại đánh nhau. Năm em trai của Gia- rơ Bú đã bỏ đầu tại gốc cây đa, bỏ thân tại núi lạ. Gia- rơ Bú bứt rứt, ngồi không yên, nằm không được, tay trái lấy chiếc khiên, tay phải nắm cán đao, Gia- rơ Bú đi vào phía rẫy của Hơ- bia Bơ -lao.
Xing Nhã- (gặp Gia- rơ Bứ) Ơ Gia- rơ Bú, ai chạy trước?
Gia -rơ Bú- Hỡi con chim linh mọc chưa đủ lông cánh, hãy múa thử đi!
Xing Nhã quay khiên múa. Đất bụi bay mù mịt như mây trời tháng Bảy. Xing Nhã nhảy qua trái núi, lượn qua con suối, phăng qua đầu đèo, nhanh hơn bầy chim diều, chim ó.
Gia- rơ Bú nhìn theo, tối mày tối mặt, không đoán được đường đao của Xing Nhã chĩa về hướng nào.
Gia- rơ Bú- Được, bây giờ ta không giết được mày thì ta sẽ tìm cách phá sạch làng mày. Té ra đứa nào cũng là đầu đen máu đỏ cả sao?
Xing Nhã- (ngừng múa) Ơ Gia- rơ Bú! Ta đang đứng ở phía Mặt Trời mọc đây rồi. Bây giờ thì ngươi múa đi, ta đuổi theo.
Gia- rơ Bú múa lúng túng, múa loanh quanh như con gà mắc nước, như sao lạc đường. Đường đao chỉ đâm vào giữa trống không.
Xing Nhã mới đi một bước, đã chém trúng ngay chân Gia- rơ Bú.
Xing Nhã- Ơ Gia- rơ Bú, máu gì chảy ở chân đấy?
Gia-rơ Bú- Máu con vắt ở núi Hơ- mũ cắn tao.
Gia- rơ Bú múa tiếp, Xing Nhã chém luôn cánh tay phải, chiếc đao rơi “rỏn rẻn”…
Xing Nhã- Tại sao khiên của ngươi rơi mất rồi?
Gia-rơ Bú- Không phải! Đó là tiếng kêu của chiếc lục lạc trẻ con chơi, tiếng vù của con diều đói gió đấy!
Gia- rơ Bú cố sức múa nữa, nhưng lần này chưa kịp trở tay thì chiếc khiên đã bị Xing Nhã đánh vỡ tung, rơi xuống đất.
Cuối cùng chỉ còn Pơ- rong Mưng và Xing Nhã đánh nhau.
[…] Trên trời, dưới đất, mây mưa mù mịt, gió bão ầm ầm, đổ cây lở núi. Hai bên đánh nhau từ khi trái khơ- la chín, đến mùa kê trổ, vẫn không phân thắng bại. Cả hai đều kiệt sức, ngã trước chòi của Hơ- bia Bơ -lao.
(Cuối cùng, nhờ sự giúp sức của Hơ- bia Bơ- lao, Xing Nhã giết chết được Pơ- rong Mưng- người cuối cùng trong bảy anh em nhà Gia-rơ Bú, trả thù cho cha, cứu mẹ già thoát khỏi cuộc sống nô lệ).
(Theo Bùi Văn Nguyên- Đỗ Bình Trị, Tư liệu tham khảo văn học Việt Nam, Tập I, VHDG)
Câu 6. Dòng nào miêu tả đúng và đầy đủ đặc điểm của chiếc khiên mà Xing Nhã sử dụng?
(1) Khiên được làm bằng gỗ cây Kơ-pa.
(2) Khiên được làm trong ba tháng.
(3) Hàng trăm người tập trung mới nhấc được khiên.
(4) Khi múa khiên, đất trời nổi dông gió mù mịt.
(5) Vành khiên nạm bạc sáng chói.
