…là phương thức tồn tại và phát triển của sự vật, là hệ thống các mối liên hệ tương đối bền vững giữa các yếu tố của sự vật đó.

Nguyên nhân và kết quả

Khả năng và hiện thực

Nội dung và hình thức

Bản chất và hiện tượng

Ý thức 

Vật chất 

Khả năng 

Hiện thực khách quan 

Có hai mặt khác nhau 

Có hai mặt trái ngược nhau 

Có hai mặt đối lập nhau 

Sự thống nhất của các mặt đối lập 

Thuyết trái đất là trung tâm của vũ trụ

Thuyết cấu tạo nguyên tử của vật chất

Thuyết ý niệm là nguồn gốc của thế giới

Thuyết mặt trời là trung tâm của vũ trụ

Tù trung thân

Tử hình (thiêu sống)

Giam lỏng

Tha bổng

Giai cấp vô sản

Giai cấp nông dân

Giai cấp tư sản

Giai cấp địa chủ  phong kiến

Nước Anh

Nước Đức

Nước Pháp

Nước Ba lan

Vận động chỉ là vận động cơ giới

Vận động bao gồm cả vận động hoá học và sinh học

Vận động là sự biến đổi chung

Vận động là phương thức tồn tại của sinh vật

Chủ nghĩa duy cảm

Chủ nghĩa duy lý

Chủ nghĩa kinh nghiệm

Chủ nghĩa duy vật biện chứng

Do ý niệm bẩm sinh

Do kết quả của quá trình nhận thức

Do thượng đế ban tặng

Do hoạt động thực tiễn