Hoài nghi nghề nghiệp yêu cầu kiểm toán cần cảnh giác trong trường hợp nào dưới đây:

Động cơ gian lận BCTC xuất phát từ áp lực hoặc sự thôi thúc từ bên trong để đạt được một mục tiêu cụ thể. Trong các lựa chọn được đưa ra:

• A. Ban Giám đốc quan tâm quá mức tới việc duy trì hoặc gia tăng giá cổ phiếu hoặc xu hướng thu nhập của doanh nghiệp: Đây là một động cơ mạnh mẽ. Áp lực để duy trì hoặc tăng giá cổ phiếu có thể khiến ban giám đốc tìm cách gian lận BCTC để đạt được mục tiêu này, ngay cả khi điều đó có nghĩa là làm sai lệch tình hình tài chính thực tế của công ty.


• B. Hệ thống kế toán và hệ thống thông tin không hiệu quả: Đây là dấu hiệu của sự yếu kém trong kiểm soát nội bộ, tạo điều kiện cho gian lận, chứ không phải là động cơ trực tiếp thúc đẩy gian lận.


• C. Các giao dịch quan trọng với bên liên quan nằm ngoài quá trình kinh doanh thông thường hoặc với các đơn vị liên quan chưa được kiểm toán hoặc được doanh nghiệp kiểm toán khác kiểm toán: Đây là một dấu hiệu cảnh báo (red flag) về khả năng có gian lận, chứ không phải là động cơ thúc đẩy gian lận.


• D. Mức độ cạnh tranh cao hay thị trường bão hòa, kèm theo lợi nhuận suy giảm: Đây có thể là một áp lực bên ngoài dẫn đến gian lận, nhưng nó không trực tiếp là động cơ từ bên trong như lựa chọn A.

Vì vậy, đáp án A là động cơ trực tiếp và rõ ràng nhất dẫn đến gian lận BCTC.

Câu hỏi này liên quan đến các yếu tố có thể biện minh cho hành động gian lận BCTC. Các yếu tố biện minh hành động thường liên quan đến áp lực, cơ hội và thái độ/hợp lý hóa (fraud triangle). Trong các lựa chọn được đưa ra:

• Phương án A: Sự quan tâm của Ban Giám đốc trong việc sử dụng các biện pháp không phù hợp để làm giảm lợi nhuận báo cáo vì các lý do liên quan đến thuế có thể được xem là một hình thức hợp lý hóa hoặc biện minh cho hành động, mặc dù mục đích có thể là để giảm thuế, nhưng việc sử dụng các biện pháp không phù hợp cho thấy sự sẵn lòng vượt qua các chuẩn mực đạo đức và pháp lý.


• Phương án B: Mở tài khoản ngân hàng, thành lập công ty con hoặc chi nhánh ở những nơi có ưu đãi về thuế nhưng không có lý do rõ ràng có thể là dấu hiệu của việc che giấu hoạt động hoặc chuyển lợi nhuận bất hợp pháp, nhưng bản thân hành động này không phải là một sự biện minh.


• Phương án C: Nhu cầu của khách hàng suy giảm đáng kể và số đơn vị thất bại trong ngành hoặc trong nền kinh tế ngày càng tăng là các yếu tố bên ngoài, tạo áp lực cho doanh nghiệp nhưng không biện minh cho hành vi gian lận.


• Phương án D: Lỗ từ hoạt động kinh doanh dẫn đến nguy cơ phá sản, tịch biên tài sản hoặc xiết nợ tạo áp lực tài chính, nhưng không biện minh cho hành vi gian lận.

Vì vậy, phương án A là đáp án phù hợp nhất, vì nó thể hiện một sự biện minh rõ ràng hơn cho hành động gian lận.

Câu hỏi yêu cầu tìm ví dụ không phải là phương pháp lập BCTC gian lận.

A. Ghi nhận doanh thu cho các mặt hàng với điều kiện cho phép trả lại hàng nhưng không thuyết minh chính sách bán hàng: Đây là một hình thức gian lận vì nó làm sai lệch doanh thu thực tế và vi phạm nguyên tắc công khai, minh bạch trong BCTC.

B. Không ghi nhận doanh thu cho các hoá đơn đã được phát hành nhưng hàng chưa giao: Đây là một hình thức gian lận. Doanh thu chỉ được ghi nhận khi hàng hóa hoặc dịch vụ đã được chuyển giao cho khách hàng.

C. Không công bố thông tin về nợ tiềm tàng đã được giải quyết: Đây là một hình thức gian lận vì nó che giấu thông tin quan trọng có thể ảnh hưởng đến tình hình tài chính của công ty.

D. Thay đổi phương pháp khấu hao từ đường thẳng sang phương pháp khấu hao giảm dần: Đây không nhất thiết là gian lận. Doanh nghiệp có thể thay đổi phương pháp khấu hao nếu có lý do hợp lý và được thuyết minh đầy đủ trong BCTC. Việc thay đổi này có thể ảnh hưởng đến lợi nhuận, nhưng không phải lúc nào cũng là gian lận.

Vậy, đáp án đúng là D.